DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Tüketici enflasyonu nisan ayından bu yana yükseliyor. Mart ayında yüzde 10,23 düzeyinde bulunan yıllık tüketici enflasyonu, yedi aydır süren bu yükselişle 2,5'e katlandı. Özellikle eylül ayındaki yükseliş çok sert olmuş, yıllık tüketici enflasyonu bu bir aylık dönemde 6,62 puan yukarıya fırlamıştı.
Tıpkı nisan ayında başlayan yükseliş gibi eylül ayında başlayan yükselişin nedeni de döviz kurlarındaki sıçramaydı. ABD ile yaşanan siyasi gerginliğin de etkisiyle ağustos ayında döviz kurlarındaki sıçrama yüzde 30'u aşınca bunun enflasyona yansıması da büyük olmuştu.
İşte enflasyonda eylül ayında yaşanan bu büyük sıçrama sonrasında hükümet ekim ayında "Enflasyonla Topyekün Mücadele Programı" adını verdiği bir program açıklamıştı. Özel sektörün yüzde 10'luk gönüllü fiyat indirimlerine dayanan bu programa çığ gibi bir katılım olunca da ekonomik kamuoyunda enflasyondaki yükselişin ekim ayında durabileceğine ilişkin bir beklenti oluşmuştu.
Ancak gerçekleşme pek beklendiği gibi olmadı. Epey hız kesmekle birlikte enflasyondaki yükseliş ekim ayında da sürdü. Bu da yüzde 10'luk fiyat indirimi kampanyasının pek de işe yaramadığı anlamına geliyor.
Üstelik, TÜFE'deki temel harcama gruplarına bakıldığında, ekim ayındaki hız kesmenin neredeyse tamamen ulaştırma grubunda fiyatların düşmesinden kaynaklandığı anlaşılıyor.
Bir de TÜFE'de ağırlığı çok yüksek olmayan eğitim grubundaki fiyat artışının geçen yılın aynı ayındaki seviyesinin altında kaldığı dikkat çekiyor. Diğer harcama gruplarında ise fiyat artışlarının geçen yılın aynı ayındaki seviyelerini aştığı görülüyor.
Ekim ayında enflasyonda yaşanan olumlu bir gelişmeyi ise Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) enflasyonundaki yükselişin sona ermesi oluşturuyor. Eylül ayında yüzde 46,15'e kadar çıkan yıllık ÜFE enflasyonu ekim ayında yüzde 45,01'e indi.
Ancak bu düşüşe rağmen ÜFE ile TÜFE enflasyonları arasındaki fark hala çok yüksek ve bu da enflasyonun geleceği açısından endişe yaratıyor. Çünkü ÜFE'deki artışların biraz gecikmeyle TÜFE'ye yansıdığını biliyoruz.
SON İKİ AYDA NE OLUR?
Ekim ayının da geride kalmasıyla birlikte 2018 yılının sona ermesine sadece iki ay kaldı. Hükümet, eylül ayında yayınladığı Yeni Ekonomi Prog-ramı'nda (YEP), 2018 yıl sonu için yüzde 20,8'lik tüketici enflasyonu tahmini yapmıştı.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ise geçen ayın sonunda açıkladığı 2018'in dördüncü ve son Enflasyon Raporu'nda yıl sonu için yüzde 23,5'lik tüketici enflasyonu tahmini yaptı. Yıllık tüketici enflasyonu şu anda yüzde 25'in üzerinde olduğuna göre, bu tahminlerin tutabilmesi için yılın son iki ayında enflasyonda düşüş yaşanması gerekiyor.
Esasında son iki ayda enflasyonda düşüş yaşanması ihtimali var. Bunun birkaç nedeni bulunuyor. Birincisi, geçen yılın son iki ayında enflasyon oranları "mevsim normalleri"nin (son 10 yılın ortalaması) üzerinde gerçekleşmişti.
Dolayısıyla bu yılın aynı aylarında "baz etkisi" enflasyonu düşürücü yönde çalışacak. İkincisi, Merkez Bankası'nın eylül ayındaki yüklü faiz artışı ve ABD ile yaşanan gerilimin biraz yumuşaması sayesinde döviz kurlarındaki yükseliş durmuş ve hatta gerileme yaşanmış durumda.
Bunun yanında hükümetin kasım ayı başında bazı ürünlerin vergilerinde yıl sonuna kadar indirime gitmesi ve petrol fiyatlarının son bir ayda gerilemesi gibi enflasyonu olumlu etkileyebilecek bazı gelişmeler de var. Bütün bunlar yılın son iki ayında enflasyonun biraz gerileyebileceğini düşündürüyor.
Ancak gönüllü fiyat indirimleri ile vergi indirimlerinin sona ereceği ve birçok sektörde fiyat ayarlamalarının yapılacağı yılbaşında neler olabileceği endişe yaratmayı sürdürüyor.