Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) enflasyonu temmuz ayında yüzde 1,36 olarak gerçekleşti. Bu oran geçen yılın aynı ayındaki yüzde 0,55'lik enflasyon oranının çok üzerinde olduğu için, temmuz ayında yıllık tüketici enflasyonunda da yükseliş yaşandı.
DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Haziran ayında yüzde 15,72 düzeyinde bulunan yıllık tüketici enflasyonu temmuz ayında yüzde 16,65'e çıktı.
Biz her yılın başında,"mevsim normalleri"ne (son 10 yılın ortalaması) dayanarak, yıllık tüketici enflasyonun o yıl içindeki olası seyrini ortaya koyan bir hesap yapıyoruz.
Yılın ilk yarısında yıllık tüketici enflasyonu büyük ölçüde yılbaşında çizdiğimiz bu rotaya uygun seyretmişti. Temmuz ayında ise bu rotadan ilk kez sapma oldu. Çünkü temmuz ayında tüketici enflasyonu mevsim normallerini çok aştı.
Son 10 yılın ortalama verileri temmuz ayı için yüzde 0,2 dolayında bir tüketici enflasyonuna işaret ederken, yukarıda da yazdığımız gibi, gerçekleşme yüzde 1,36'yı buldu. Temmuz ayı enflasyonu mevsim normallerine yakın çıksaydı, bu ayda yıllık tüketici enflasyonu biraz daha gerileyip yüzde 15,3 dolayına inecekti.
Ancak durum böyle olmayınca yıllık tüketici enflasyonu da düşmek yerine yeniden yükseldi.
SAPMANIN NEDENLERİ
Yıllık tüketici enflasyonunun temmuz ayında rotadan sapmasının temel nedenini, yerel seçim süreci nedeniyle uzun süredir ertelenmiş olan bazı kamu ürünlerinin fiyatlarına ilişkin zamların bu sürecin tamamlanmasıyla yapılmaya başlaması oluşturuyor.
31 Mart'ta yapılan ve zaten bir kriz ortamında gidilen yerel seçimlere mümkün olduğunca avantajlı bir şekilde gitmek isteyen hükümet, elektrik, doğalgaz ve su gibi bazı kamu ürünlerine yapılması gereken zamları erteleme yoluna gitmişti.
Normalde bu zamların 31 Mart'taki yerel seçimden hemen sonra yani nisan ayında yapılmasını ve enflasyonda rotadan sapmanın da o zaman başlamasını bekliyorduk. Ancak nisan ayı İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimine yapılan itirazlarla geçti. 6 Mayıs'ta da bu seçim iptal edilip 23 Haziran'da tekrar
yapılmasına karar verildi. Böylece yerel seçim süreci yaklaşık üç ay uzamış oldu. Bu durum bazı kamu ürünlerine yapılması gereken zamların da ötelenmesine yol açtı. 23 Haziran'daki tekrar seçimin ardından ise bu ertelenmiş zamlar sökün etti.
Bunun temmuz ayında enflasyonun rotadan sapmasına neden olacağı belliydi. Bir ay önce bu sayfalarda haziran ayı enflasyon verilerini değerlendirirken bunun böyle olacağını yazmıştık.
SAPMANIN SONUÇLARI
Temmuz ayında yaşanan rotadan sapma yıllık enflasyonun önümüzdeki aylardaki seyrini de etkileyecek. Evet, geçen yılın ağustos ve eylül aylarında kur etkisiyle çok yüksek aylık enflasyon oranları gerçekleştiği için bu yıl aynı aylarda enflasyonda düşüş yaşanacağı kesin.
Ancak bu düşüş şimdi biraz daha yavaş gerçekleşecek. Temmuz ayında rotadan sapma olmasaydı, eylül ayında yıllık enflasyonun yüzde 7'lere kadar inmesi mümkündü. Şimdi ise eylül ayında yıllık tüketici enflasyonu ancak yüzde 9 dolayına kadar inebilecek gibi görünüyor.
Yılın son iki ayında ise baz etkisi tersine döneceği için yıllık enflasyon yükselecek. Temmuz ayındaki rotadan sapma öncesinde enflasyonun eğilimi yıl sonu için yüzde 10 dolayına işaret ediyordu.
Şimdi ise enflasyonun eğilimi yıl sonu için yüzde 11,5 dolayında bir yere işaret ediyor. Muhtemelen gerçekleşme bundan da biraz daha yüksek ve yüzde 15 dolayında olacak.
