DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Enflasyon hedeflemesine dayalı para politikası çerçevesindeki 2017 yıl sonu Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) enflasyonu hedefi yüzde 5 iken gerçekleşme yüzde 11,9'u buldu. Böylece hedef tam 6,9 puan aşılmış oldu. 2002 yılından bu yana uygulanan enflasyon hedeflemesi sisteminde daha önce enflasyon hedefinden hiç bu kadar sapma olmamıştı.
BAZ ETKİSİYLE DÜŞTÜ
Enflasyon hedeflemesi sisteminin bilançosuna ilişkin daha kapsamlı bir değerlendirme yapmadan önce isterseniz enflasyondaki son duruma bir bakalım. Tüketici enflasyonu aralık ayında yüzde 0,69 olarak gerçekleşti.
Bu oran geçen yılın aynı ayındaki yüzde 1,64'lük enflasyon oranının çok altında olduğu için aralık ayında yıllık enflasyonda da ciddi bir gerileme yaşandı. Önceki dört ayda hızla yükselerek kasım ayında yüzde 12,98'i bulmuş olan yıllık tüketici enflasyonu aralık ayında yüzde 11,92'ye indi.
Enflasyonda aralık ayında yaşanan bu düşüş beklenen bir gelişmeydi. Çünkü 2016'nın aralık ayında kurlardaki yükselişin etkisiyle enflasyon normal seviyesinin çok üzerinde gerçekleşmişti.
2017'nin aynı ayında "mevsim normalleri"ne (son 10 yılın ortalaması) yakın bir aylık enflasyonun çıkmasının yıllık enflasyonda düşüş getireceği de herkesin malumuydu. Esasında aralık ayında enflasyon yüzde 0,3 dolayındaki mevsim normallerinin üzerinde çıktı ama aradaki marj çok fazla olduğu için yine de yıllık enflasyonda ciddi bir düşüş yaşandı.
BİLANÇO ÇOK KÖTÜEnflasyondaki son duruma ilişkin bu değerlendirmeden sonra enflasyon hedeflemesi sisteminin bilançosuna gelelim. Maalesef bu bilançoda özellikle son dönemdeki gelişmeler çok kötü görünüyor. Enflasyonda hedefler 2011 yılından bu yana hiç tutmadı. Üstelik de 2017 yılında hedeften sapma iyice artmış durumda.
Türkiye'de enflasyon hedeflemesi sisteminin 16 yıllık geçmişi var. Merkez Bankası, bu sistemi ilk kez 2002 yılında uygulamaya başladı. Bu sistem ilk dört yıl "örtük" olarak uygulandıktan sonra 2006'da "açık enflasyon hedeflemesi"ne geçildi. 2011'de uygulamada bir değişiklik daha oldu ve bu kez de "esnek enflasyon hedeflemesi"ne geçiş yapıldı.
Örtük enflasyon hedeflemesi, enflasyon hedeflemesi rejimini resmi olarak ilan etmeksizin sayısal enflasyon hedeflerinin açıklanması ve bu hedeflere ulaşmak için merkez bankasının politika araçlarını kullanması olarak tanımlanıyor. Esnek enflasyon hedeflemesi ise para politikası uygulamasında fiyat istikrarı yanında finansal istikrarın da kollanmasını içeriyor.
Örtük enflasyon hedeflemesinde enflasyon dört yıl boyunca hedeflerin altında çıkmıştı. 30 yılı aşkın bir süredir çift hanede seyreden enflasyon bu dönemde tek haneye çekilmiş ve böylece büyük bir zafere imza atılmıştı.
Açık enflasyon hedeflemesinde ise işler ilk üç yıl kötü gitmiş ama son iki yılda hedeflerin de yükseltilmesiyle durum biraz toparlanmıştı. Esnek enflasyon hedeflemesinde ise durum en başından beri kötü gidiyor. Bu sistemin uygulandığı yedi yılın yedisinde de enflasyon hedefin üzerinde gerçekleşti.
İşin doğrusu, özellikle son yıllarda esnek enflasyon hedeflemesi iyice "esnemiş" gibi görünüyor. Merkez Bankası epeydir gerçekleşen enflasyondaki yükselişe de enflasyonist beklentilerdeki artışa da tepki vermiyor. Sadece döviz kurlarındaki artış çığırından çıkma belirtisi gösterince faiz silahına başvuruyor.
Bunu da öyle dolaylı bir yoldan yapıyor ki bu parasal sıkılaştırmanın geçici olduğunu herkese açık ediyor. Hal böyle olunca da enflasyonist beklentiler kırılamıyor. Tam tersine fiyatlama davranışları giderek bozuluyor ve bu da enflasyonun kendi kendini beslemesine neden oluyor. Bu uygulamadan bir an önce vazgeçilip para politikasında ciddiyete geri dönülmezse enflasyonda işler daha da kötüleşeceğe benziyor.
2018'DE NE OLUR?
Ocak ayında enflasyonda belirgin bir düşüş göreceğiz ama sonrası çok belirgin değil. Enflasyonda aralık ayında başlayan düşüş muhtemelen 2018'in ilk birkaç ayında da sürecek. Çünkü 2017'nin ilk aylarında da enflasyon kur etkisiyle mevsim normallerini aşmıştı.
Özellikle ocak ayında enflasyonda belirgin bir düşüş göreceğimiz neredeyse kesin. Ancak sonrasındaneler olacağı o kadar belirgin değil. 2018 yılı boyunca aylık enflasyon oranları hep mevsim normalleri dolayında çıkarsa, bahar aylarında yeniden tek haneyi görebiliriz. Yılın son aylarında yaşanacak yeni bir düşüşle de 2018 yılını yüzde 8-9 arasında bir yerde kapatabiliriz.
Böyle bir durumda dahi enflasyonda hedefe yine yak-laşılamayacağına dikkatinizi çekelim. Üstelik enflasyonda işlerin daha kötü gitmesi ihtimali de var. 2018'de aylık enflasyon oranlarının mevsim normallerini 2017'deki ortalaması kadar aşması halinde, ocak ayındaki düşüşten sonra birkaç aylık yatay seyir ve ardından tekrar yükseliş görebiliriz. Böyle bir durumda 2018'de enflasyonun hep çift haneli seyretmesi ve yılı da yüzde 12 dolayında bir yerde kapatması mümkün.
