Enflasyonda son ayları büyük bir düşüşle geçirdik. Daha geçen nisan ayında yüzde 20'ye yakın olan yıllık tüketici enflasyonu eylül ayında yüzde 10'un altına kadar düştü. Şimdi bu düşüşün daha ne kadar sürebileceği merak ediliyor.
DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Bu düşüş önümüzdeki aylarda da devam edecek mi yoksa yeniden yükseliş mi göreceğiz? Biz enflasyonun yıl içindeki seyrini önceden görebilmek için her yılın başında "mevsim normallerine dayalı bazı hesaplar yapıyoruz.
Burada her ay için mevsim normallerini son 10 yılın enflasyon oranlarının ortalamasını alarak hesaplıyoruz. Bu hesap eğer olağanüstü bir gelişme olmazsa her ay enflasyon oranının aşağı yukarı ne kadar çıkabileceğini ve böylece yıllık enflasyonun da nasıl seyredebileceğini gösteriyor.
Bu yılın başında hesapladığımız yıllık tüketici enflasyonunun 2019'daki olası seyri ile ilk dokuz aydaki gerçekleşmeleri sayfadaki grafikte görüyorsunuz.
Bu hesap yıllık enflasyonda son aylarda yaşanan düşüşün beklenmedik bir şey olmadığını ve de bu düşüşün artık sonuna geldiğimizi gösteriyor. Belki ekim ayında da bir miktar düşüş olabilir ama son iki ayda yeniden yükseliş göreceğiz.
DÜŞÜŞÜN NEDENLERİ
Enflasyonda son beş ayda gördüğümüz düşüşün temel nedenini "baz etkisi" oluşturuyor. Geçen yıl biri bahar aylarında öbürü de daha şiddetli olarak ağustos ayında yaşanan iki döviz kuru sıçraması enflasyonun yükselmesine yol açmıştı.
Döviz kurlarındaki artışın fiyatlara yansıması yaz ayları ile sonbaharın başında aylık enflasyon oranlarının mevsim normallerinin çok üzerinde çıkmasına neden olmuştu.
Bu yıl aynı aylarda benzer bir durum yaşanmaması ve aylık enflasyon oranlarının mevsim normallerine daha yakın gerçekleşmesi durumunda yıllık enflasyonda büyük bir düşüş olacağı belliydi. Bizim hesaplarımız böyle bir durumda yıllık enflasyonun eylül ayında yüzde 7 dolayına kadar inebileceğini gösteriyordu.
Nitekim gerçekleşme de aşağı yukarı böyle oldu. Şu farkla ki, 31 Mart'taki yerel seçimler öncesinde ertelenen elektrik ve doğalgaz gibi bazı kamu ürünlerinin zamlarının 23 Haziran'da tekrarlanan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonrasında yapılmaya başlaması, temmuz ayında enflasyonun yılbaşında çizdiğimiz rotadan biraz sapmasına yol açtı.
Bu sapma yıllık enflasyonun eylül ayında söz konusu rotanın gösterdiğinden 2 puan kadar daha yüksek bir seviyede oluşmasına neden oldu.
NEDEN YÜKSELECEK?
Yıllık enflasyonu son beş ayda aşağı çeken olumlu baz etkisi artık geride kalmak üzere. Bu etki ekim ayında da küçük çaplı olarak görülebilecek. Yılın son iki ayında ise baz etkisi tersine dönecek.
Çünkü geçen yıl bir taraftan kurlardaki yükselişin durması ve diğer taraftan da kamu öncülüğünde uygulanan fiyat indirimi kampanyaları kasım ve aralık aylarında enflasyon oranlarının mevsim normallerinin altında ve negatif olarak çıkmasını sağlamıştı.
Bu yıl benzer bir durum olmadığı için son iki ayda mevsim normallerine daha yakın enflasyon oranlarının çıkması ve yıllık enflasyonun tekrar yükselişe geçmesi olasılığı çok yüksek.
Yerel seçimler öncesinde ertelenen kamu zamlarının yapılmaya başlamasıyla enflasyonda temmuz ayında yaşanan rotadan sapma yılın kalan döneminde de etkisini gösterecek. Yıllık tüketici enflasyonu son üç ayda da muhtemelen yılbaşında çizdiğimiz rotanın gösterdiğinden 2 puan kadar daha yüksek bir seviyede gerçekleşecek.
Söz konusu rota enflasyonun 2019'u yüzde 10 dolayında kapatabileceğini gösteriyordu. Şimdi ise 2019 yılı yüzde 12 dolayında enflasyonla kapanabilecek gibi görünüyor.
Bu söylediklerimize döviz kurlarında geçen hafta yaşanan son yükseliş dahil değil. Çünkü döviz kurlarındaki bu yükseliş henüz enflasyona büyük bir etkide bulunabilecek düzeyde gibi görünmüyor. Ancak bunun devamı gelirse durum değişebilir.