DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Maalesef bu iki gösterge 2018'in son çeyrek dönemindeki ekonomik büyüme için çok kötü sinyaller veriyor. 2018'in son çeyreğinde ekonomide bir küçülme yaşandığı zaten tahmin ediliyordu ama bu küçülme sanılandan da derin çıkacağa benziyor.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre, sanayi üretimi aralık ayında önceki yılın aynı ayına kıyasla yüzde 9,8 düştü. Sanayi üretimi ekim ve kasım aylarında da düşmüştü ama o aylardaki düşüş daha azdı. Ekim ayındaki düşüş yüzde 4,4 ve kasım ayındaki düşüş de yüzde 6,6 seviyesindeydi. Yani aralık ayında sanayi üretimindeki düşüş iyice hızlandı.
Benzer durum reel perakende satışlar için de geçerli. Yine TÜİK'in verilerine göre, aralık ayında reel perakende satışlar önceki yılın aynı ayına kıyasla yüzde 9,3 geriledi.
Reel perakende satışlarda ağustos ayından beri düşüş var ama önceki aylardaki düşüş bu kadar derin değildi. Perakende satışlardaki düşüş de aralık ayında iyice hızlandı.
SON ÇEYREKTEKİ DURUM
Sanayi üretimi ve reel perakende satışlarda aralık ayı verilerinin açıklanmasıyla birlikte 2018'in dördüncü çeyrek dönemine ilişkin veriler de belli oldu. Buna göre 2018'in dördüncü çeyreğinde yıllık bazda sanayi üretiminde yüzde 7 ve reel perakende satışlarda ise yüzde 7,4 düşüş var.
Bu oranlar oldukça yüksek ve ekonomide hem üretim cephesinde hem de tüketim cephesinde çok ciddi daralma olduğuna işaret ediyor. Türkiye'de sanayinin üretim yöntemiyle hesaplanan reel gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) içindeki payı yüzde 20'yi buluyor.
Ayrıca sanayideki durum ticaret ve ulaştırma gibi başka birçok sektördeki faaliyet hacmini de etkiliyor. Bu nedenle sanayi üretimindeki yıllık değişim ile ekonomik büyüme arasında güçlü bir korelasyon var.
Öte yandan Türkiye'de harcamalar yöntemiyle hesaplanan reel GSYH'nin yüzde 60'ını hanehalkı tüketimi oluşturuyor. Reel perakende satışlar hanehalkı tüketimindeki gelişmeleri yansıtıyor.
Bu nedenle reel perakende satışlardaki yıllık değişim ile ekonomik büyüme arasında da güçlü bir korelasyon mevcut. Bu korelasyon en alttaki grafikte gözlenebiliyor. Bu grafik sanayi üretimi, reel perakende satışlar ve reel GSYH'deki yıllık değişimin genelde paralel seyrettiğini gösteriyor.
İşte bu paralellik sanayi üretimi ve reel perakende satışların büyük düşüş gösterdiği 2018'in son çeyreğinde ekonominin genelinde de ciddi bir küçülme yaşanmış olabileceğini düşündürüyor. Bu dönemde ekonomide yüzde 5'in üzerinde bir küçülmeyle karşılaşabiliriz. Daha hassas bir tahminde bulunmak için başka öncü göstergelere de bakmak gerekiyor. Bunu önümüzdeki haftalarda yapmayı planlıyoruz.
RESESYONUN İÇİNDEYİZ
Ekonomide geçen yılın son çeyreğinde küçülme yaşandığı artık kesin gibi görünüyor. Muhtemelen bu küçülme şu sıralarda ortasına geldiğimiz 2019'un ilk çeyreğinde de sürüyor. Bu da şu anda ekonominin bir resesyonun içinde olduğu anlamına geliyor.
Çünkü iktisatçılar genelde ekonominin iki çeyrek üst üste küçülmesini resesyon olarak tanımlıyor. Türkiye'de resesyonlar genelde dört çeyrek dönem sürüyor. Yine böyle olursa 2019'un büyük bölümünü resesyonda geçireceğiz demektir. İşin kötüsü, bu kez resesyonun daha uzun sürebileceğini düşünenler de var. Umarız gerçekleşme o kadar da kötü olmaz.
