DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Bu da dördüncü çeyrekte ekonomide küçülme bekleyenlerin haklı çıkması ihtimalini biraz daha arttırdı. Analize sanayi üretiminden başlayalım. Sanayi üretimi ekim ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4,1 düştü.
Sanayi üretimi ağustos ayında da yıllık bazda yüzde 10,8 gibi derin bir düşüş göstermiş ama eylül ayında yüzde 4,8 artmıştı. Bu artışın ardından tekrar düşüş geldi.
TAKVİM ETKİSİ
Aslına bakarsanız sanayi üretiminde ağustos ayındaki durum yüzde 10,8'lik düşüşün gösterdiği kadar kötü değildi. Eylüldeki durum da yüzde 4,8'lik artışın gösterdiği kadar iyi değildi.
Ağustos ayındaki düşüş ve eylül ayındaki artış takvim etkisinden yani bu aylardaki işgünü sayısının geçen yılın aynı aylarındakinden çok farklı olmasından kaynaklanmıştı. Geçen yıl eylül ayı başına denk gelen Kurban Bayramı tatilinin bu yıl ağustos ayına kayması, ağustos ayındaki işgünü sayısını geçen yıla göre azaltırken eylül ayındaki işgünü sayısını ise arttırmıştı.
Bunun sonucu da sanayi üretiminin ağustos ayında olması gerekenden daha düşük ve eylül ayında olması gerekenden daha yüksek çıkması olmuştu.
Nitekim, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) takvim etkisinden arındırılmış verileri, sanayi üretiminde ağustos ayında yıllık bazda yüzde 1,7 artış ve eylülde yüzde 2,4 düşüş olduğunu ifade ediyor. Bu verilere göre ekim ayındaki düşüş ise yüzde5,7 olarak görünüyor. Kısacası, sanayinin performansında son aylarda gerçekte zikzaklı değil istikrarlı bir gerileme var. Bu da ekonomide yaşanan kriz ortamıyla daha çok örtüşüyor.
Ekim ayında reel perakende satışlar ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6,8 düştü. Perakende satışlar ağustosta yüzde 2,5 ve eylülde yüzde 1,2 düşmüştü. Sanayi üretimindeki kadar olmasa da perakende satışlarda da biraz takvim etkisi var.
TÜİK'in takvim etkisinden arındırılmış verileri perakende satışlarda ağustos ayında yüzde 1,5 artış ve eylül ayında yüzde 2,9 düşüş olduğunu gösteriyor. Takvim etkisinden arındırılmış verilerde ekim ayındaki düşüş ise yüzde 7,5 çıkıyor.
Buna göre perakende satışlarda da gerçekte istikrarlı bir zayıflama var. Bu da ekonomide yaşanan kriz ortamına daha uyumlu görünüyor.
NE ANLAMA GELİYOR?
Sanayi üretimindeki ve reel perakende satışlardaki değişim Türkiye'de ekonomik büyümeyle çok yüksek korelasyona sahip iki göstergeyi oluşturuyor.
2011'in birinci çeyreğinden 2018'in üçüncü çeyreğine kadar olan dönem için sanayi üretimindeki yıllık değişim ile ekonomik büyüme arasındaki korelasyon katsayısı 0,88 ve reel perakende satışlardaki yıllık değişim ile ekonomik büyüme arasındaki korelasyon katsayısı 0,86 olarak hesaplanıyor.
Burada korelasyon katsayısının -1 ile +1 arasında değerler alan, -1'e yaklaştıkça kuvvetli negatif ilişkiyi, +1'e yaklaştıkça kuvvetli pozitif ilişkiyi ve sıfıra yaklaştıkça zayıf ilişkiyi gösteren bir ölçü olduğunu belirtelim. İlk çeyrekte yüzde 9,9 ve ikinci çeyrekte yüzde 5 olan sanayi üretimindeki yıllık artış üçüncü çeyrekte yüzde 0,6'ya kadar düşerken, ilk çeyrekte yüzde 8,9 ve ikinci çeyrekte yüzde 5,8 olan reel perakende satışlardaki yıllık artış ise üçüncü çeyrekte sıfıra inmişti.
Bunun sonucu olarak da ilk çeyrekte yüzde 7,2 ve ikinci çeyrekte yüzde 5,3 olan ekonomideki büyüme üçüncü çeyrekte yüzde 1,6'ya gerilemişti. Bu nedenle bu iki göstergenin dördüncü çeyrek dönemin ilk ayı olan ekim ayında düşüş göstermesi bu dönemdeki ekonomik büyüme açısından hiç de iyi bir haber değil.
Eğer bu göstergelerde kasım ve aralık aylarında ciddi bir toparlanma yaşanmazsa, dördüncü çeyrekte ekonomide küçülme çıkması kaçınılmaz görünüyor.
