DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Acaba dördüncü çeyrekte neler oldu? Bu sorunun kesin cevabını Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 11 Mart'ta bu döneme ilişkin gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) verilerini yayınladığında öğreneceğiz.
Ancak ekonomik büyüme ile yakın ilişkisi olan bazı göstergelerde 2018'in dördüncü çeyrek dönemine ilişkin veriler belli oldu. Bu veriler de söz konusu dönemde ekonomide küçülme yaşandığına işaret ediyor. Üstelik bu küçülme biraz derin ve yüzde 4-5 arasında çıkacak gibi görünüyor.
SİNYALLER NEREDEN GELİYOR?
Ekonomide dördüncü çeyrekte küçülme çıkacağına ilişkin en güçlü sinyaller sanayi üretimi ve reel perakende satışlardan geliyor. Dördüncü çeyrekte önceki yılın aynı dönemine göre sanayi üretimi yüzde 7 ve reel perakende satışlar da yüzde 7,4 düştü.
Bu iki gösterge ile ekonomik büyüme arasında önemli bir paralellik var. Sanayi üretimi açısından bu paralellik sanayinin ekonomideki payının yüzde 20'yi bulmasından ve başta ulaştırma ve ticaret olmak üzere diğer birçok sektördeki faaliyeti de etkilemesinden kaynaklanıyor.
Reel perakende satışlar açısından ise bu paralelliği hanehalkı tüketiminin ekonomideki payının yüzde 60'ı bulması doğuruyor. Bu nedenle sanayi üretiminde ve reel perakende satışlarda bu kadar derin bir düşüşün yaşandığı dördüncü çeyrekte ekonomide küçülme çıkması da kaçınılmaz görünüyor.
Burada esas sorunu dördüncü çeyrekte küçülme olup olmadığını değil bu küçülmenin ne kadar çıkabileceğini kestirmek oluşturuyor. Ekonomik büyüme sanayi üretimi ve reel perakende satışlardaki yıllık değişimle paralel seyretse de birebir aynı da gerçekleşmiyor.
Dış talep ve kamu harcamaları gibi alanlardaki gelişmeler ekonomik büyüme ile sanayi üretimi ve reel perakende satışlardaki yıllık değişim arasında bir miktar farkın ortaya çıkmasına neden oluyor. Nitekim 2018'in üçüncü çeyreğinde kamu harcamalarındaki ve dış talepteki artış büyümenin daha da düşmesine engel olmuştu.
2018'in dördüncü çeyreğinde de böyle bir farklılaşma yaşanmış olabilir. Bu dönemde dış talepten büyümeye ciddi bir katkının gelmiş olabileceğine ilişkin sinyaller var. Bu sinyali ihracat miktar endeksindeki yüzde 11'lik artış veriyor.
İhracat miktar endeksindeki bu artış oldukça yüksek. Dördüncü çeyrekte kamu harcamalarında neler olduğunu ise tam bilemiyoruz ama hükümetin frene bastığını da pek sanmıyoruz. Dolayısıyla dördüncü çeyrekte kamu harcamaları da ekonomideki küçülmenin daha da derinleşmesine engel olmuş olabilir.
Yandaki tabloda gördüğünüz diğer göstergeler ise sanayi üretimi ve perakende satışlardan gelen sinyalleri teyit etmeye yarıyor. Ara malı ithalatındaki düşüş sanayi üretimindeki gerilemeden gelen sinyali destekliyor.
Tüketim malı ithalatındaki düşüş tüketimde, yatırım malı ithalatındaki düşüş makine ve teçhizat yatırımlarında gerilemeye işaret ediyor. İskan izni alınan daire sayısındaki artış inşaat yatırımları konusunda ise net bir şey söylemenin zor olduğunu düşündürüyor. Öte yandan ithalat miktar endeksindeki düşüş ise genel olarak iç talepteki gerilemeye işaret ediyor.
Bütün bu göstergeleri bir arada değerlendirdiğimizde dördüncü çeyrekte ekonomide yüzde 4-5 arasında bir küçülme görebileceğimizi tahmin ediyoruz. Bunun orta noktasını alırsak tahminimizi yüzde 4,5 küçülme olarak ifade edebiliriz.