Dünya genelinde Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişlerinde durgunluk olduğunu söyleyen Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) Başkanı Engin Aksoy, Türkiye özelinde baktığımızda ise 2024 yılının 10 ayında ülkemizin 8,5 milyar dolarlık UDY girişi gerçekleştiğini söylüyor. Engin Aksoy, "Yılın 10 ayını 2023’ün aynı dönemi ile kıyasladığımızda bu rakam yüzde 1’lik bir düşüşe karşılık geliyor. Diğer yandan ülkemizin küresel UDY akımlarından yüzde 1,5 pay alma hedefi dikkate alındığında, potansiyelimizin ve hedefimizin halen gerisinde olduğumuzu görüyoruz" diyor.
Ekonomist Dergisi 22 Aralık-4 Ocak tarihli sayıdan
Engin Aksoy’un dikkat çektiği bir nokta ise son beş yılda dünya genelinde en fazla sıfırdan yatırımın yenilenebilir enerji alanında olması ve ülkemizin bu değişim trendine henüz katılamamış olması. Burası önümüzdeki dönem için potansiyel barındırıyor. Engin Aksoy ile UDY girişlerindeki durumu ve gelecek beklentilerini konuştuk.
2024 yılında Türkiye’ye ne kadar Uluslararası Doğrudan Yatırım gerçekleşti? 2023’e göre nasıl bir tablo var?
Dünya genelinde Uluslararası Doğrudan Yatırım (UDY) girişlerinde 2024 yılında durağan bir seyir olduğunu söyleyebiliriz. Geçmişte 1,5-2 trilyon dolar düzeylerinde gerçekleşen UDY akışlarının 2023 yılında 1,3 trilyon dolar düzeyinde kaldığını ve 2024 yılının ilk yarısında da benzer zayıf eğilimin devam ettiğini görüyoruz. Sıfırdan yatırımlar, özellikle sanayi ve teşvik politikaları ile desteklenen sektörlerde büyüme potansiyeli gösterirken; yüksek finansman maliyetleri, bölgesel gerilimler, jeopolitik belirsizlikler ile ihraç pazarlarını ve tedarik zincirlerini çeşitlendirme ihtiyacının yarattığı zorlukların, 2024 yılı yatırım tercihleri üzerindeki baskısını dünyayla birlikte bizler de deneyimledik. Türkiye özelinde baktığımızda, 2024 yılının 10 ayında ülkemiz 8,5 milyar dolarlık UDY girişi gerçekleştiğini görüyoruz. Yılın 10 ayını 2023’ün aynı dönemi ile kıyasladığımızda bu rakam yüzde 1’lik bir düşüşe karşılık geliyor. Diğer yandan ülkemizin küresel UDY akımlarından yüzde 1,5 pay alma hedefi dikkate alındığında, potansiyelimizin ve hedefimizin halen gerisinde olduğumuzu görüyoruz.
En fazla yatırım hangi ülkelerden gerçekleşti?
Öncelikle 2002-2023 dönemini değerlendirecek olursak toplamda yatırımların tarihsel olarak yüzde 58’ini gerçekleştiren Avrupa Birliği (AB-27) ülkeleri, 2024’ün 10 ayında yüzde 51’lik bir pay ile en fazla yatırım yapan bölge olmaya devam etti. Geçmiş dönemin ikinci en büyük yatırımcısı olan AB üyesi olmayan Avrupa ülkeleri ise 2024’ün 10 ayında yüzde 19’luk payları ile en fazla yatırım yapan ikinci bölge oldu. 2024’ün ilk onayında ülkeler özelinde, Hollanda yüzde 19 ile en büyük paya sahip olurken, onu yüzde 13 ile Almanya, yüzde 11 ile ABD ve yüzde 7’şerlik payları ile Birleşik Krallık, İrlanda, Azerbaycan takip etti. 2024’ün 10 ayındaki 8,5 milyar dolarlık UDY girişinin 4,7 milyar doları yatırım sermayesi şeklindeydi. Ayrıca, yabancı uyruklulara gayrimenkul satışı yoluyla 2,4 milyar dolar ve borçlanma araçları ile 1,8 milyar dolar değerinde UDY girişi kaydedildi.
Peki yatırımların dağılımına baktığımızda hangi alanlar öne çıkıyor?
4,7 milyar dolarlık yatırım sermayesi girişinde 1 milyar 36 milyon dolarlık yatırım girişi ile “toptan ve perakende ticaret’’ yüzde 22’lik bir pay aldı. Bilgisayarların, elektrik-elektronik ve optik ürünlerin imalatı, geçmiş kümülatif performansının üzerinde bir performans ile aynı dönem içerisinde gerçekleşen yatırım sermayesi girişlerinin yüzde 10’unu çekti. En fazla yatırımın gerçekleştiği diğer sektörler; yüzde 9’luk payı ile kimyasalların, kimyasal ürünlerin ve temel eczacılık ürünleri ile malzemelerinin imalatı, yüzde 8’lik payı ile finans ve sigorta faaliyetleri ve yüzde 8’lik payı ile mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler oldu. Özetle, 2024 yılında Türkiye’ye gelen UDY’nin ülke ve sektör kompozisyonu olarak önceki yıllardan çok farklılaşmadığını görüyoruz. Ancak altını çizmek istediğimiz önemli bir nokta aynı dönemde, hatta son beş yılda dünya genelinde en fazla sıfırdan yatırımın yenilenebilir enerji alanında olması ve ülkemizin bu değişim trendine henüz katılamamış olması. Dünya genelinde sıfırdan yatırımların önemli bir bileşeni olan yarı iletkenler alanında da benzer bir tablonun geçerli olduğuna dikkat çekmekte de fayda görüyoruz.
2025 yılında Türkiye’ye ne kadar Uluslararası Doğrudan Yatırım gelmesini bekliyorsunuz?
Aslında hem 2023 geneli hem de 2024’ün ilk yarısı için paylaşılan küresel verilerde gözlemlenen düşüş, 2024’ün geri kalanı ve 2025 yılı için çok az toparlanma belirtisi ile uzun süreli bir durgunluk dönemine işaret ediyor gibi. Diğer yandan, teknik analiz çalışmalarımızda, Türkiye’nin düzenleyici çerçeve ve risk göstergelerindeki zorlukları stratejik olarak ele alarak rekabet gücünü artırabileceğini tespit ediyoruz. YASED PULSE anketimizin aralık dönemi sonuçlarına dayanarak, makroekonomik istikrar ve düzenleyici çerçevede yaşanabilecek iyileşmelerin, üyelerimiz tarafından ne kadarlık bir yatırım kararını tetikleyebileceğine yönelik 2025 tahminlerimizi, önümüzdeki günlerde paylaşacağız.
YASED olarak Türkiye’ye yatırım çekilmesi için ne gibi faaliyetler yürütüyorsunuz? Türkiye’nin yeterli yatırımları çekmesi ve bunun için gerekli ortamın oluşturulması adına nasıl bir yol izlemesi gerekiyor?
YASED olarak Türkiye’de iş ve yatırım ortamının iyileştirilmesi sürecinde aktif rol oynuyoruz. Türkiye’nin UDY stokunda büyük pay sahibi olan mevcut yatırımcıların memnuniyetinin korunması hem mevcut yatırımcıların yatırımlarını artırmasına hem de Türkiye’nin yeni yatırımlar için cazibesinin desteklenmesine katkı sunuyor. Bununla birlikte, Türkiye’ye yeni yatırımların çekilmesi konusunda Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi ile iş birliğinde hareket ediyoruz. Üyelerimiz aynı zamanda Türkiye’nin yurt dışındaki tanıtımında birer elçi konumunda aktif rol oynuyor. Bu süreçte, YASED’in üyesi olduğu, Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu’nun (YOİKK), kamu-özel sektör iş birliğinin dünyadaki en iyi örneklerinden birini oluşturduğunu düşünüyor ayrıca Yatırım Danışma Konseyi (YDK) gibi diyalog platformlarının artarak devam etmesini önemli buluyoruz.
“Yeni mevzuat için istişare güçlenmeli”
‘’Takip ettiğimiz gündem konuları kapsamında öncelikle, ülkemizde mevzuat hazırlık süreçlerinin geliştirilmesini önemli buluyoruz. Düzenleyici etki analizleri ile desteklenen, özel sektörün düzenlemelere uyum süreci için gerekli süreleri ve gerekirse destekleri tanımlayan bir yaklaşımın, hem mevzuatta beklenen etkinin hayata geçirilmesinde hem de şirketlerin bütçe ve plan öngörülerinin isabetini yükseltmede katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Bunun için mevzuat hazırlama süreçlerindeki istişare süreçlerinin güçlendirilmesini çok önemsiyoruz. Bu doğrultuda, YDK toplantısında Sayın Cumhurbaşkanımızın da işaret etmiş olduğu ‘Doğrudan Yatırımlar Kanunu’ ve halihazırda YOİKK eylem planları arasında yer alan ‘Düzenleyici mevzuatla ilgili öngörülebilirliğin artırılması’ konularında ilave öneriler geliştirmek üzere çalışıyoruz.”