Çin'de aralık ayında ortaya çıkan ve giderek yayılan koronavirüs, Türkiye ile Çin arasındaki ticari ilişkileri de tehdit ediyor. Çin ile iş yapan şirketler şu anda "temkinli bekleyiş" aşamasında. Turizmciler ise Çinli turist sayısında yüzde 50 kayıp bekliyor.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Çin'de Aralık 2019'da ortaya çıkan ve giderek yayılarak küresel bir tehdit haline gelmeye başlayan koronavirüs, küresel ekonomi ile birlikte Türkiye ile Çin arasındaki ticari ilişkileri de tehdit ediyor.
Salgına dair endişeler gelişen ülke borsa, para birimi ve tahvillerinde yedi haftalık ralliyi sona erdirdi. Salgının küresel talebi düşüreceği endişesiyle güvenli varlıklara kaçış, altının ons fiyatının son bir haftada bin 550 dolardan bin 585 dolar seviyesine kadar çıkmasına yol açtı.
Altının TL cinsinden gram fiyatı 295 TL'den 304 TL'ye yükseldi.
Petrol fiyatları, Çin'de ortaya çıkan ölümcül koronavirüsün piyasada talebi olumsuz etkileyeceği endişesiyle üç ayın en düşük seviyesine geriledi.
Dolar/TL kuru ise 5,88'den 5,99 seviyelerine yükseldi.
Çin başta olmak üzere küresel borsalarda düşüşler görülürken, Borsa İstanbul'da da BİST 100 Endeksi 123.000 seviyelerinden 118.000 seviyelerine kadar geriledi.
"ÇİN İLE TİCARET SÜRÜYOR"
Türkiye 2019'da Çin'den 19,1 milyar dolarlık ithalat yaparken, bu ülkeye 2,6 milyar dolarlık ihracat yaptı. Türkiye'nin yaklaşık 16,5 milyar dolarla büyük bir dış ticaret açığı verdiği Çin'den ithal ettiği başlıca ürünler makine-teçhizat ve elektrik-elektronik ürünleri. İhraç ettiği başlıca kalemler olarak ise mermer, krom ve borat öne çıkıyor.
ABD ile Çin arasındaki birinci faz gümrük anlaşmasının imzalanmasının ardından Çin'e ihracatta 2020'de artış beklenirken, salgın nedeniyle şimdi bu olası artış riske girmiş durumda.
DEİK Türk-Çin İş Konseyi Başkan Yardımcısı Murat Kolbaşı, şu anda Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından Çin ile ticarete henüz bir kısıtlama getirilmediğine işaret ediyor.
Mevcut durumda tüm ülkeler gibi Türkiye'nin de Çin ile ticaretini sürdürdüğünü de ifade ediyor. Kolbaşı, "Zaten karantinaya alınan bölge dışında Çin'de hayat devam ediyor. Eğer ürün ticaretiyle ilgili bir kısıtlama başlarsa, o zaman etkisini göreceğiz" diye konuşuyor.
"RİSK DEĞİL BELİRSİZLİK"
Alnus Yatırım Araştırma Müdürü Yunus Kaya'ya göre ise dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin durma noktasına doğru gittiği "anormal" bir dönem yaşanıyor. Yunus Kaya, bu süreçte piyasalardaki dalgalanmadan kârlı çıkmak isteyenlerin dikkatli olması gerektiği uyarısında bulunuyor.
Kaya, "Çünkü önümüzü göremediğimizi düşünüyoruz. Bunun risk değil, belirsizlik olduğu görüşündeyiz" diyor. Yunus Kaya, Türkiye piyasalarına ilişkin olarak ise "BİST 100 Endeksi, 124 bin 500 seviyesini gördükten sonra virüs etkisiyle gerileyen global borsalara paralel seyrederek geriledi.
118 bin destek olarak izlenebilir" diye konuşuyor.
EN ÇOK TURİZMİ VURACAK
Salgının en çok etkileyeceği sektörlerin başında turizm sektörü geliyor. Çin her yıl dünyaya 175 milyon turist gönderiyor ve Çinli turistler yılda ortalama 275 milyar dolarlık harcama yapıyor.
Salgının ardından Çin yönetimi yurtdışı turları bir ay süreyle iptal etti. Aralarında British Airways, United Airways, Finnair, Air Canada, Hong Kong merkezli Cathay Pacific Airways, Tayvan merkezli China Airlines, Jetstar Asia ve IndiGo, Güney Kore merkezli Air Seoul ve Endonezya merkezli Lion Air'in bulunduğu birçok havayolu Çin uçuşlarını tamamen veya kısmen askıya aldı. THY de Çin'e uçuşları 9 Şubat'a kadar durdurdu.
Türkiye turizmi açısından şimdilik hasar tespitini yapmak tam olarak mümkün değil. Ancak özellikle şubat ve mart ayları için Çin'den yapılan rezervasyonlar büyük oranda iptal edilmeye başladı. 2019'da Çin'den Türkiye'ye yaklaşık 450 bin turist geldi. Bu sayının 2020'de en az yüzde 50 gerileyebileceği endişesi var.
Kayıplardan en çok etkilenecek bölgelerin ise Kapadokya ve İstanbul olacağı tahmin ediliyor. Ancak, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, 2020'de Çin'den gelen turist sayısında yüzde 30 artış beklediklerini, salgın nedeniyle düşüş olsa bile bunun Türkiye'nin yıllık hedeflerinde olumsuzluk yaratmayacağını söyledi.
"TÜRKİYE'DE İPTALLER BAŞLADI"
Türkiye'ye gelen Çinli turistlerin baş operatörü olan Dorak Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Serdar Körükçü, 24 Ocak Cuma gününden itibaren Çin'den gelen turistlerin iptallerinin başladığını söylüyor.
Önce üç şehirde olan uçak iptallerinin şu anda 17 şehre ulaştığı bilgisini de veriyor. Körükçü, "Şu anda Türkiye'de bulunan gruplarımız, havayollarındaki termal kamera taramalarından geçiyor.
Mevcut misafirlerimize biz de elimizden gelen önlemleri alıyoruz. Rehberlerimiz, tüm çalıştığımız otel ve restoranlarımız konu ile ilgili gerekli bilgilendirmeye sahip" diye konuşuyor. Körükçü, şu an için önümüzdeki turizm sezonunda ne kadar Çinli turistin gelmekten vazgeçeceğinin ise henüz net olmadığını söylüyor.
Öte yandan Çinli turistlerin yerini yavaş yavaş Rus turistler almaya başladı. Çin'de tatil planı yapan Rus turistler, salgın sonrasında rotayı Akdeniz ülkelerine çevirdi. Rusya Tur Operatörleri Birliği'nden (ATOR) yapılan açıklamada, tatil planlarındaki değişiklikle, özellikle Türkiye ve İtalya gibi ülkelerin tercih edildiği belirtildi.
BAHADIR KALEAĞASI TÜSİAD GENEL SEKRETERİ
“ZARAR TESPİTİ İÇİN ERKEN”
“Küreselleşme bir yandan yoksulluğun azaltılması ve çevre bilinci gibi konularda önemli kazanımlar yarattı ama diğer yandan hastalıkların, finansal virüslerin, dijital virüslerin, dezenformasyonun da küreselleşmesine neden oldu. Şu anda yaşanan virüs salgınının Çin’in uzun vadeli önemini azaltacağını düşünmüyorum.
Şu anda hastalık kontrol edilemez bir noktada değil ama tüm dünya açısından temkinli olmakta fayda var. Gerek ekonomiye gerekse küresel sağlığa kalıcı bir zarar vereceğini söylemek için henüz erken.
Çin’de iş yapan Türk şirketleri de olayın ciddiyetinin farkında ve tedbirlerini alıyorlar. Şu an için odağımızda salgının yayılmaması olmalı.”