DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Türkiye’nin cari işlemler dengesi haziran ayında 4,9 milyar dolar açık verdi. Geçen yılın aynı ayındaki cari açık 3,2 milyar dolardı. Buna göre haziran ayında cari açıkta 1,7 milyar dolarlık yükseliş yaşandı. Böylece haziran ayı itibariyle yıllık cari açık da aynı tutarda yükseliş göstererek 27,7 milyar dolardan 29,4 milyar dolara çıktı.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Yıllık cari açıkta geçen yılın ağustos ayından beri sürekli bir düşüş söz konusuydu. Bu 10 aylık kesintisiz düşüş yıllık cari açığı 43,3 milyar dolardan 27,7 milyar dolara kadar çekmişti. Yani bu dönemde cari açıkta 15,6 milyar dolarlık düşüş meydana gelmişti.DÜŞÜŞ NEDEN DURDU?
Cari açıktaki düşüşün haziran ayında durmasının önemli bir nedeni, aynı ayda dış ticaret açığındaki düşüşün de durması. Türkiye’nin cari işlemlerinin çok büyük bir bölümünü mal dış ticareti oluşturuyor. Bu nedenle cari açık genelde dış ticaret açığına paralel bir seyir izliyor. Tıpkı cari açık gibi 10 aydır kesintisiz düşen dış ticaret açığındaki düşüş de haziran ayında durmuştu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, haziran ayında dış ticaret açığı geçen yılki düzeyini 310 milyon dolar aşmıştı.
Ancak haziran ayında cari açıktaki düşüşün durmasında turizm gelirlerinde yaşanan olağanüstü gerilemenin de etkisi var. Yine TÜİK'in verilerine göre, haziran ayında turizm gelirleri geçen yılki seviyesinin 1,4 milyar dolar altında kaldı. Turizm gelirlerindeki gerileme ile dış ticaret açığındaki yükseliş arasındaki farka bakınca, haziran ayında cari açıktaki düşüşün durmasına turizm gelirlerindeki gerilemenin daha büyük etkisi olduğu ortaya çıkıyor. Haziran ayında dış ticaret açığı yükselmek yerine bir miktar düşüş gösterseydi bile turizm gelirlerindeki gerileme yüzünden cari açıktaki düşüş yine de duracaktı.
Esasında bunun böyle olacağı belliydi. Bu yıl turizmde işler çok kötü gidiyor. Bir taraftan Rusya ile yaşanan siyasi kriz diğer taraftan da artan terör olayları yüzünden yılın ilk yarısında ziyaretçi sayısında yüzde 27,9’u bulan bir düşüş yaşandı. Bunun turizm gelirlerine de olumsuz yansıması ve dolayısıyla yaz aylarından itibaren cari açıkta yükselişe yol açmaya başlaması bekleniyordu. Bu beklenti haziran ayında gerçekleşmiş oldu.
TEMMUZDA TEKRAR DÜŞECEK
Hükümet son dönemde Rusya ile ilişkileri yumuşatma konusunda önemli adımlar attı. Bu da turizmcileri umutlandırdı. Ancak Rusya ile ilişkilerin yumuşamasının turizme olumlu etkisi muhtemelen biraz gecikmeli olarak devreye girecek. Ayrıca turizmdeki tek sorun Rusya da değildi. Turizmi olumsuz etkileyen terör olayları maalesef hala sürüyor. Bu durum turizmde işlerin yılın ikinci yarısında da pek iyi gitmeyeceğini düşündürüyor. Dolayısıyla turizmin cari açık üzerindeki olumsuz etkisi süreceğe benziyor.
Ancak turizmin bu olumsuz etkisine rağmen temmuz ayında cari açıktaki düşüş büyük ihtimalle geri dönecek. Çünkü Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın (GTB) verileri, temmuz ayında dış ticaret açığının yeniden düşüşe geçtiğini gösteriyor. Temmuz ayında dış ticaret açığı hem uzun bayram tatilinin hem de 15 Temmuz’daki darbe girişiminin etkisiyle geçen yılki seviyesinin 2,3 milyar dolar altında kaldı. Bu da turizm gelirlerindeki düşüşün cari açıkta yol açacağı yükselişi bertaraf edebilecek kadar yüksek bir tutar gibi görünüyor. Yılın geri kalan döneminde cari açığın nasıl seyredeceğini ise 15 Temmuz'daki darbe girişiminin ekonomideki büyümeyi ne ölçüde etkileyeceği belirleyecek.