M. FATİH KÖPRÜ
fatih.kopru@tr.ey.com
www. vergidegundem. com
Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne adaylık süreci ile araştırma ve geliştirme (AR-GE) faaliyetlerinin desteklenmesi bir devlet politikası olarak benimsendi. Söz konusu politika çerçevesinde 2008 yılında yürürlüğe giren 5746 sayılı “Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun” çeşitli destek ve teşvik unsurlarını bünyesinde barındırıyor.
Artık ülkelerin gelişmişlik düzeyi de AR-GE harcamalarına ayrılan kaynakların büyüklüğü ile ölçülebilir hale geldi. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Dr. Faruk Özlü, 2002 yılında AR-GE harcamalarının milli gelire oranı yüzde 0,5 seviyesindeyken, bugün yüzde 1'i geçtiğini belirtiyor. Sanayi ve üniversite işbirliğine, teknolojik gelişmeye önem ve destek verdiklerini belirten Özlü, AR-GE harcamalarının milli gelire oranını, gelişmiş ülkelerdeki gibi yüzde 3'ün üzerine çıkarmaya çalıştıklarını ifade ediyor.
Bunun gerçekleştirilmesi için, mevzuatta ihtiyaçlar çerçevesinde değişiklikler yapılıyor. Örneğin 1 Mart 2016 tarihinde yürürlüğe giren 6676 sayılı yasa bunlardan biri. Ardından ağustos ayında yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararları ile yine AR-GE teşvik ve destekleri konusunda iyileştirmeler yapıldı.
Bu hafta, söz konusu yasanın gelir vergisi stopajı teşvikine ilişkin hükümlerini, 30 Eylül günü resmi gazetede yayımlanan tebliğdeki açıklamaları da dikkate alarak özetlemek istedik.
ÜCRET İSTİSNASI
6676 sayılı yasa ile AR-GE ve yenilik faaliyetlerinde çalışan AR-GE ve destek personeli ile tasarım faaliyetlerinde çalışan tasarım ve destek personeli için geçerli olan gelir vergisi istisnasında bazı değişiklikler yapıldı. Buna göre 1 Mart’tan itibaren geçerli olmak üzere, söz konusu personelin ücretlerinin;
• Doktoralı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde en az yüksek lisans derecesine sahip olanlar için yüzde 95’i,
• Yüksek lisanslı olanlar ile temel bilimler alanlarından birinde lisans de-
recesine sahip olanlar için yüzde 90’ı,
• Diğerleri için yüzde 80’i gelir vergisinden istisna olarak değerlendiriliyor. Bahsedilen temel bilimler ise yükseköğretim kurumlarının matematik, fizik, kimya ve biyoloji lisans programları olarak tanımlanıyor.
EŞDEĞER PERSONEL SAYISI
Teşvikten yararlanmak için ARGE merkezlerinde en az 15, imalat başlığı altında yer alan motorlu kara taşıtları, hava ve uzay taşıtları, askeri savaş araçları ve motosiklet imalatı gibi sektörlerde en az 30 tam zaman eşdeğer AR-GE personeli, tasarım merkezlerinde ise en az 10 tam zaman eşdeğer tasarım personeli istihdam edilmesi gerekiyor.
Tam zaman eşdeğer personeli sayısı; çalışan personelin, çalışma sürelerine göre üçer aylık dönemler itibarıyla toplam çalışma süresinin, bir kişinin üç aylık tam zamanlı çalışma süresine bölünmesi suretiyle hesaplanıyor. Haftada 45 saatin üzerindeki ve ek çalışma süreleri bu hesaplamada dikkate alınmıyor.
AR-GE ve tasarım merkezleri dışında, teknoloji merkezi işletmelerinde, AR-GE, yenilik veya tasarım projelerinde, teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde ise gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanmak için personel sınırlaması bulunmuyor.
Gelir vergisi stopajı teşvikinin hesaplanmasında, personelin fiilen AR-GE, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınıyor.
TAM / KISMİ ZAMANLI
Tam zamanlı olarak çalışan personelin, ay içindeki çalışmalarının tamamının AR-GE, yenilik veya tasarım faaliyetleri ile ilgili olması halinde, hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri tam zaman eşdeğerin hesabında dikkate alınıyor. Aynı şekilde ulusal, resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı ve 1 Mayıs gününe (Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun) isabet eden süreler de buna dâhil. Ancak, haftada 45 saatin üzerindeki çalışma süreleri ile ek çalışma süreleri tam zaman eşdeğerin hesabında dikkate alınamıyor.
Kısmî zamanlı çalışma halinde ise personelin AR-GE, yenilik veya tasarım faaliyetlerine ayırdığı zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmak suretiyle bulunan ücret tutarları gelir vergisi stopaj teşvikinden yararlandırılıyor. Kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri ile ulusal resmi ve dini bayramlar gibi tatil günlerine isabet eden ücretleri gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulamasında dikkate alınamıyor.
DIŞARDAKİ SÜRELER
Laboratuvar analiz, test ve deney çalışmaları, diğer AR-GE veya tasarım merkezlerinde yapılan çalışmalar, saha araştırması, prototip geliştirmeye yönelik olarak gerçekleştirilen faaliyetler, projelerde görev alan personel ve bilimsel içerikteki etkinliklerle sınırlı olmak üzere, AR-GE veya tasarım merkezi dışında geçirilen sürelere ilişkin ücretler de gelir vergisi teşviki kapsamında değerlendiriliyor.
Bu faaliyetlerle ilgili olarak AR-GE ve tasarım merkezi dışında geçirilen sürelerin projelerle doğrudan ilgili olması ve yürütülmesinin zorunlu olması da gerekiyor. Bunların tevsiki ve sorumluluğu AR-GE veya tasarım merkezi yönetimine ait. Ayrıca teşvikten faydalanılan sürenin her halükarda haftada 45 saate isabet eden ücret tutarını geçemeyeceği unutulmamalı.
Bu kapsamda teşvikten yararlanmış olan AR-GE veya tasarım personeline ilişkin listenin projeler itibarıyla Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na sunulan yıllık faaliyet raporlarında bildirilmesi gerekiyor.
YÜKSEK LİSANS YAPANLAR
AR-GE veya tasarım merkezlerinde en az bir yıl süre ile çalışan AR-GE veya tasarım personelinin; yüksek lisans yapanlar için 1,5 yılı, doktora yapanlar için iki yılı geçmemek üzere merkez dışında geçirdiği sürelere (üniversiteden onaylı aylık ders saati kadar) ilişkin ücretlerin yüzde 100’ü de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendiriliyor.
Bu hesaplamalarda lisansüstü eğitimde alınan dersler kapsamında yapılan araştırmalar da dikkate alınıyor. Ancak yüksek lisans ve doktora yapanlar için yukarıda belirtilen sürelerin uygulamasında kayıt dondurma kapsamında geçen süreler dikkate alınmıyor.
PRİM VE İKRAMİYE
AR-GE, tasarım ve destek personeline bu faaliyetlerine ilişkin olarak ödenen prim, ikramiye ve benzeri ödemeler gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendiriliyor.
Ancak, AR-GE veya tasarım merkezleri dışında gerçekleştirilen faaliyetler ile lisansüstü eğitim kapsamında dışarıda geçirilen sürelere ilişkin ücretlerden; gerçek yol giderleri dâhil olmak üzere yol, konaklama, gündelik gibi adlar altında gider karşılığı olarak yapılan ödemelerin destek ve teşvik kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmuyor.
ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ
AR-GE, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamında fazla mesai dahil çalışılan süreye ilişkin ücret üzerinden hesaplanan vergi tutarına öncelikle asgari geçim indirimi uygulanması gerekiyor. Asgari geçim indirimi mahsubu yapıldıktan sonra kalan gelir vergisi tutarının, personelin eğitim durumuna göre yazımızın başında belirttiğimiz oranlara göre hesaplanan kısımları, her bir personel bazında muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkine konu edilebiliyor.
DESTEK PERSONELİ
Teşvikten yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zaman eşdeğer AR-GE veya tasarım personeli sayısının yüzde 10’unu aşamıyor. Küsuratlı sayılar tama iblağ ediliyor.
Destek personelinin bu oranı aşması hâlinde, teşvikin, brüt ücreti en az olan destek personelinin ücretinden başlamak üzere uygulanması gerekiyor. Brüt ücretlerin aynı olması hâlinde, ücretine gelir vergisi teşviki uygulanacak destek personeli işverence belirlenebiliyor.
NE ZAMANDAN BAŞLIYOR?
AR-GE veya tasarım merkezlerinde, Değerlendirme ve Denetim Komisyonu karar tutanağının düzenlendiği, TÜBİTAK tarafından yürütülen projelerde destek karar yazısının düzenlendiği veya proje sözleşmesinin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren gelir vergisi stopajı teşvikinden yararlanılabiliyor.