DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Yine sonu 8 ile biten bir yıldayken ekonomiden kötü sinyallerin gelmeye başlaması ise bu '8-9 laneti'ne yine mi yakalanacağız endişesine yol açıyor. Sadece Türkiye'deki gelişmeler değil son dönemde dünyada yaşanan gelişmeler de bu açıdan korku yaratıyor.
Bir taraftan ABD'nin başlattığı ticaret savaşları diğer taraftan da Suriye'de ABD ile Rusya arasındaki ilişkilerin iyice gerginleşmesi sinirleri bozuyor. Hal böyleyken '8-9 laneti'ne bir kez daha yakalanmamak için hükümetin ve ekonomi yönetiminin çok dikkatli olması gerekiyor.
8-9 LANETİ NEDİR?
Türkiye ekonomisine ilişkin büyüme verileri 1924 yılından başlıyor. Yandaki tabloda 1924'ten bu yana reel gayri safi yurtiçi hasıladaki (GSYH) büyüme oranları yer alıyor. Bu verilerin incelenmesi Türkiye ekonomisinin en kötü yıllarının sonu 9 ile biten yıllar olduğunu gösteriyor.
Özellikle 1970'lerden bu yana sonu 9 ile biten yıllar iyice kötü geçmeye başlamış durumda. 1970'lere kadar pek de fena geçmeyen sonu 8 ile biten yıllar da son 50 yılda sonu 9 ile biten yıllara benzemeye başlamış görünüyor.
1970'li yılların sonlarında Türkiye ekonomisi bir ödemeler dengesi krizinin pençesindeydi. 1978 yılında sadece yüzde 1,5 büyüyebilen ekonomi 1979 yılında ise yüzde 0,6 küçüldü. Bu resesyon biraz daha derinleşerek 1980 yılına da sarktı.
1980'lerin başında dışa açılma hamlesiyle kendine gelen ekonomi bu 10 yılın sonlarında ise yeniden sıkıntıya düştü. 1988 yılında ekonomi sadece yüzde 2,1 büyürken 1989'da ise büyüme oranı yüzde 0,3'e kadar indi.
1998'de Asya ve Rusya krizlerinin etkisiyle yavaşlayan ve sadece yüzde 3,1 büyüyebilen ekonomi 1999'da ise büyük Marmara Depremi'nden de vurgun yeyince yüzde 3,4 küçüldü.
2008'de küresel krizin ülkemize de yansımasıyla ekonomideki büyüme yüzde 0,8'e kadar düşerken, bu krizin etkileri 2009'da ise yüzde 4,7'lik küçülmeye yol açtı.
1970'li yıllardan bu yanaki verilere bakarsak, sonu 9 ile biten yıllardaki ortalama büyüme oranı negatif ve yüzde -2,1 olarak çıkıyor. Aynı dönemde sonu 8 ile biten yıllardaki ortalama büyüme de çok düşük ve yüzde 1,9 olarak hesaplanıyor.
Türkiye'de sonu 9 ile biten yılların 1970'lerden önce de çok iyi geçtiği söylenemez. 1969 ve 1959 yıllarında büyüme yüzde 5 dolayı olarak kabul edilen potansiyelinin altındaydı. 1949 yılında ekonomide yüzde 5 küçülme yaşanmıştı.
Sadece 1939 ve 1929 yıllarında ekonomide hızlı büyüme vardı. Türkiye ekonomisinin tarıma dayandığı o dönemde 1929'daki büyümenin yüzde 21,5'i bulmasına rağmen, sonu 9 ile biten yıllardaki ortalama büyüme oranı diğer yıllardan çok düşük ve yüzde 2,6 olarak çıkıyor.
DÜNYADAKİ DURUM
Biraz hafızamızı sorlarsak, sonu 8 ve 9 ile biten yılların dünya için de pek iyi geçmediğini söyleyebiliriz. Dünya ekonomisinin bugüne kadar yaşadığı en büyük kriz 1929 yılında patlamıştı. Dünyanın bugüne kadar gördüğü en kanlı savaş olan İkinci Dünya Savaşı 1939 yılında başladı. 1979 yılında ikinci petrol krizi yaşandı.
10 yıl önce 2008 ve 2009 yıllarında ise bildiğiniz gibi küresel kriz vardı. Sonu 8 ve 9 ile biten yılların genelde kötü geçmesi elbette bir tesadüf. Ancak hükümet ve ekonomi yönetimi dikkatli olmazsa bu tesadüfün tekrar yaşanmasına imkan verecek bir ortam da var. Bu nedenle ekonomide biraz frene basılmasının yararlı olacağını düşünüyoruz.
