SİBEL ATİK satik@ekonomist.com.tr
7 – 20 Ağustos 2022 tarihli sayıdan
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na yapılan başvurulara göre 28 ilde 37 yeni OSB'nin arazi tahsis çalışması başladı. Yatirımcılannı bekleyen bu OSB'lerin devreye girmesiyle 300 bin kişiye daha istihdam sağlanması bekleniyor.
Son dönemde yüksek enflasyon nedeniyle maliyet baskısı hayli artmış olsa da Türkiye ekonomisinin üretim, istihdam ve ihracatının can damarlarından biri olan Organize Sanayi Bölgeleri (OSB), yeni yatırımlarla istihdama katkıyı artırmayı sürdürüyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın Ekonomist'e yaptığı açıklamaya göre yeni OSB yatırımları için 28 ilde kurulması planlanan 37 OSB'nin yer seçim çalışmaları sürüyor. 13 bin hektarlık alanda kurulması planlanan 37 yeni OSB'nin 300 bin kişilik ek istihdam sağlaması bekleniyor.
YATIRIMCILARIN GÖZDESİ
Yaklaşık 68 bin işletmenin OSB'ler bünyesinde faaliyet gösterdiğini aktaran Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, OSB'lerin yatırımcıların ilgi odağı olmaya devam ettiğini söylüyor.
Son iki yılda 35 yeni OSB kurulduğunu, ayrıca yine son iki yılda yatırımcılara 5 binin üzerinde yeni sanayi parseli tahsis edildiğini kaydeden Kütükcü, Türkiye'nin en planlı sanayi alanları olan OSB'lerin yatırım avantajları ve bürokrasiden uzak 'tek durak ofis' hizmeti anlayışıyla yatırımcılarına önemli fırsatlar sunduğunu anlatıyor.
OSB içinde yapılacak bir yatırımın OSB dışında yapılacak bir yatırıma göre bir alt bölgenin yatırım teşvik avantajlarından faydalandığını kaydeden Kütükcü, şunları söylüyor: "Bu da yatırımcılarımıza, gümrük vergisi, kurumlar vergisi, SGK işveren payı desteği, faiz desteği gibi alanlarda avantajlar sunuyor.
Ayrıca OSB içindeki firmalarımıza emlak vergisi muafiyeti, indirimli arsa tahsisi, harç istisnası gibi önemli teşvikler de var. Bu avantajların yanı sıra OSB'lerimizin pek çoğu artık sadece fabrikaların olduğu değil, aynı zamanda teknokentlerin, meslek liselerinin, itfaiye teşkilatlarının, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin, içme suyu ve atık su arıtma tesislerinin, sosyal alanların olduğu birer yaşam alanı haline geldi."
PLANLI SANAYİ ALANLARI ARTMALI
Türkiye'nin küresel rekabet gücünün artması için planlı sanayi alanlarının artırılması gerektiğine dikkat çeken Memiş Kütükcü, dünyanın en büyük 10 ekonomisi arasına girebilmek için planlı sanayi alanlarının kısa sürede en az iki katına çıkarılması gerektiği görüşünde.
OSB'leri yeni yatırımcılara tahsis etmek için yeni yatırım alanlarına ihtiyaç olduğunu belirten Kütükçü, ilgili bakanlıkların OSB'ler adına acele kamulaştırma yapa- 7 bilmeleri gerektiğini ifade ediyor. OSB'lerde yer seçimi ve kamulaştırma süreçlerinin uzamasının yatırımcının iştahını ve motivasyonunu olumsuz etkilediğine işaret eden Kütükçü, şunları kaydediyor:
"OSB'lerin yer seçimi sürecinde ilgili kurum ve kuruluşların görüş vermesi süreye bağlanmalıdır. Doğrudan yatırımların süreçlerini kısaltması, uluslararası rekabet gücünü geliştirmesi, ekonomiye katkı sağlaması, yatırım ortamını iyileştirmesi, hızlı sanayi alanı üretimine destek sağlaması gerekçeleriyleacele kamulaştırma mües-sesesinin OSB'ler için de uygulanması son derece faydalı olacaktır."
Sanayinin önde gelen şehirlerine bakıldığında ise OSB'lerin özellikle istihdam açısından önemli bir kapı olduğu görülüyor. Tarım ve sanayinin en büyük üretici kentlerinden biri olan Balıkesir, Çanakkale Köprüsü'nün açılmasıyla ilgi odağı haline gelirken, kentte istihdam oranı da hızla arttı.
Balıkesir Sanayi Odası Başkanı Nazmi Yarış, OSB'nin Balıkesir'in kalkınmasında büyük bir paya sahip olduğunu aktarıyor.
Balıkesir OSB'nin son yıllarda aldığı yatırımlar, yeni arsa tahsisleri ve yeni fabrikalarla 2016 yılında 4 bin 800 olan istihdam sayısını 2021'de 15 bin kişiye taşıdığını söyleyen Yarış, Balıkesir2. OSB ile birleşme sürecinin ise tamamladığını ve üç etap halinde planlanan 760 hektarlık genişleme alanında yer alan 44 parselin firmalara tahsis edildiğini iletiyor.
HEDEF 75 BİN KİŞİ
Havacılık, savunma sanayi, beyaz eşya, raylı sistemler, makine ve metal sektörlerinde Türkiye'nin en önemli sanayi üretim merkezlerinden biri olan Eskişehir OSB'de ise 818 sanayi tesisi 46 bin 700 çalışanla büyümeye devam ediyor.
Eskişehir OSB Yönetim Kurulu Başkanı Nadir Küpeli, önümüzdeki iki yılda devreye girecek yeni tesislerle bu rakama ilave olarak 7 bin 500 kişiye daha iş imkânı sağlanacağı bilgisini veriyor. Eskişehir OSB'de 2025 yılına kadar toplamda 55 bin kişiye, 2030 yılı sonuna kadar ise 75 bin kişiye yeni iş imkânı sağlamayı hedeflediklerini kaydeden Küpeli, "Bugün Eskişehir'in yıllık milli geliri içinde sanayinin payı yüzde 39'u geçmiş durumdadır.
Eskişehir ekonomisinin ana itici gücünü sanayi kesimi oluşturuyor. Eskişehir sanayinin ihracatı 4 milyar dolara yaklaşırken devreye girecek yeni büyük sanayi yatırımlarıyla birlikte birkaç yıl içinde OSB'den yapılan ihracatın 5 milyar dolara çıkmasını bekliyoruz" diyor.
11 OSB'YE ULAŞACAK
Anadolu'da en büyük sanayi kentlerinden biri olan Türkiye'nin en büyük OSB'sine sahip Gaziantep ise yeni yatırımlarla sanayideki gücünü artırmayı hedefliyor.
Şu an beş OSB'ye sahip olan ve 227 bin çalışanla en büyük sanayi bölgelerine sahip olduklarını ifade eden Gaziantep Sanayi Odası Başkanı Adnan Ünverdi, "Yeni açılacak OSB'ler konusunda çalışmalar sürüyor. Gaziantep'te toplam 11 adet OSB kurulması gündemde.
Bu OSB'ler ileride kentimizi daha ileriye taşıyacaktır" diyor. Pande-mide istihdam artışının sürdüğü kentte 2020-2021'de toplam 80 bin kişilik ek istihdam artışı olduğunu aktaran Ünverdi, gıda sanayisinde en büyük ihracatçılara ev sahipliği yaptıklarını söylüyor.
Türkiye'nin beşinci büyük OSB'si olan ve yaklaşık 17 bin kişiye istihdam sağlayan Başkent OSB'nin Başkanı Şadi Türk, 2022 yılında Yenilik Merkezi ve Demiryolu Limanı yatırımlarının faaliyete geçmesiyle bölge firmalarının rekabet gücünün artacağını belirterek; "Bölgemizin en büyük hedeflerinden biri sürekli üreten, ekonomiyi destekleyen bir OSB olması dışında yaşanabilir bir sanayi kenti olmasıdır" diyor.
“ÜRETEREK BÜYÜYEBİLİRİZ"
Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) Yönetim Kurulu Başkanı Ender Yorgancılar ise üretim temelli büyümeye işaret ediyor. Bölgenin en önemli, üretim merkezlerinden Aliağa OSB'de çekilen yer sıkıntısına ilişkin talepleri olduğunu ileten Yorgancılar, sanayicinin önü açıldıkça üretim artacağını ve sanayi üretiminin artmasıyla buna paralel bir sürdürülebilir büyümenin de söz konusu olacağını kaydediyor.
Yorgancılar, katılımcılara finansman temininden, enerji maliyetlerine, istihdam konusundan yatırım taleplerine ve sektö-rel önerilere kadar toplamda 31 madde halinde bir dosya olarak sunduklarını belirtiyor. Yorgancılar, "Sürdürülebilirlik mümkün olduğunda, bu halkın refahına olumlu yansıyacaktır.
Bu zincirin bozulmaması, atılan adımlara ve üretim dostu uygulamalara bağlıdır" diyor. Yorgancılar, küresel piyasaların genel işleyişinden, bloklaşmaya, üretimden ihracata kadar değişim ve dönüşümün yaşandığı bir sistem içinde kendi kurallarımıza ve bilgilerimize takılıp kalmadan, ülkemizi yeniden ilk 10 büyük ekonomi hedefine yaklaştıracak üretim dostu yaklaşımların ve çözümlerin benimsenmesine ihtiyaç olduğuna dikkat çekiyor.
Öte yandan üretimin önemli merkezlerinden OSB'lerde son dönemde yaşanan dönüşüme de işaret eden Yorgancılar, enerjide dışa bağımlılığın azaltmak hedefiyle GES için ciddi bir talep olduğunu söylüyor.
Yalova Makine İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı Direnç Özdemir, yerli yenilikçi, yeşil, yüksek teknolojili ve yalın üretim mottosuyla bir yola çıktıklarını söylüyor. Yalova Üniversitesi'nin mühendislik bölümlerinin OSB içinde inşa edildiğini aktaran Özdemir, "TSE test ve Kalibrasyon Merkezi'ni de OSB'miz içerisinde kuruyoruz.
Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü'müz, İşkur Müdürlüğü'müz gibi kurumların yer aldığı bir kamu kampüsü inşa ediyoruz, orada hizmet veriyor olacaklar. KOSGEB ve MARKA keza aynı şekilde kamu kampüsümüzde faaliyette olacak"
diyor. Özdemir, OSB'lerde yada bir sanayi kuruluşunda çalışmayı özendirici, ayrıcalıklı kılıcı bir rol model, bir örnek oluşturmaya çalıştıklarını sözlerine ekliyor.
OSB’LERDE GÜNEŞE AKIN VAR
OSB'lerde yaşanan dönüşüm sürecinde enerji sektörüne yönelik yatırımlar dikkat çekiyor. Geçtiğimiz aylarda OSB'lere elektrik arzından yaşanana sorunla birlikte çevreci yaklaşımın da ağırlık kazanmasıyla güneş santraline yatırımlarda önemli artış oldu.
Artan enerji maliyetleriyle fabrikaların çatılarına güneş enerjisi santrali kurmak üzere girişimlerin hızlandığı OSB'lerde, şu ana kadar tesislerin çatılarına bin 132 adet güneş enerjisi santrali kuruldu. 984 bin megavatlık üretime ulaşan güneş enerjisinin yanı sıra diğeryenilenebilir enerji kaynaklarına da ilgi artışı söz konusu. Toplamda bütün OSB'lerde bin 185 santralde bin 316 megavatlık üretim seviyesine ulaşıldı.
Hatta kısa bir süre önce finansman konusunda da önemli bir adım geldi. OSBÜK ile Kuveyt Türk Katılım Bankası arasında, organize sanayi bölgelerinin çatı güneş enerjisi santrali yatırımlarına uygun finansman imkânı sağlayacak GES Kredilendirmesi İş Birliği protokolü imzalandı. Buna göre 2022 sonunda yenilenebilir enerjiye yönelik finansman desteğinin 2,5 milyar TL'yi bulması bekleniyor.
OSBÜK Başkanı Memiş Kütükcü, “Türkiye'nin toplam kurulu lisanssız Güneş Enerjisi Santral gücünün yüzde 11,3'ü OSB'lerimizde üretim yapıyor. Hedefimiz OSB'lerimizdeki yenilenebilir enerji yatırımlarını 2030 yılına kadar en az iki katına çıkarmak” diyor.
17,5 MİLYAR TL KREDİ
Sanayide bugün yaşanan en büyük sıkıntılardan birisi ise finansman. Sanayi üretiminde çarkları hızlandırması beklenen OSB'lerde yeni taleplerle birlikte destek mekanizması da hızlandı.
Konuyla ilgili bilgi veren Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'na bağlı Sanayi Bölgeleri Genel Müdürü Fatih Turan, sanayinin gelişmesine büyük katkı sağlayan, geri kalmış bölgelerin kalkınmalarını teşvik ederek, sanayi yatırımlarını bu bölgelere çekmeyi hedefleyen OSB uygulamalarına bakanlığın düşük faizli, uzun vadeli kredi imkanı sağladığını kaydediyor.
OSB'lerde sanayicilerin kuracakları fabrikalar için altyapısı tamamlanmış sanayi parsellerinin hazırlandığını ileten Turan, "Bakanlığımızca 2021 yılı sonuna kadar OSB'lerde 213 proje tamamlanarak sanayicimizin hizmetine sunulmuştur.
Tamamlanan bu projeler için bakanlık tarafından 2022 yılı fiyatlarıyla toplam 17,5 milyar TL tutarında kredi kullandırılmıştır. Bakanlık 2022 yılı yatırım programında ise 34 adet yeni, 129 adet devam edenOSB projesi bulunuyor ve bu projeler için bugüne kadar yaklaşık 2,5 milyar TL harcama yapıldı" diye konuşuyor.
Dünya Bankası OSB Projesi kapsamında; seçilen OSB'lerin verimliliğini ve çevresel sürdürülebilirliğini artırmak amacıyla da destek finansmanı sağlandı.
Dünya Bankası'ndan projenin toplam bütçesi 250 milyon Euro ve proje süresi beş yıl olarak belirlenen kredi desteği sağlandı. Buna göre seçilen OSB'lerin temel altyapısı, OSB'de yenilikçi yeşil altyapı yatırımları ve OSB yenilik merkezlerine yatırımların desteklenmesi hedefleniyor.
EB'LERDEN BEKLENTİ 35 MİLYAR DOLAR
Öte yandan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın çalışmalarını yürüttüğü Endüstri Bölgeleri'nde (EB) ise sayı hızla artıyor. 11. Kalkınma Planı'na göre OSB, EB ve SS projeleriyle planlı sanayi alanı ihtiyacının giderilmesi amaçlanıyor.
Bu noktada EB'ler; yatırım miktarı yüksek, alan ihtiyacı fazla ve dış ticaret açığını kapatmaya yönelik sanayi ürünlerinin üretilmesini hedefleyen yatırımların ihtiyaçlarını karşılayabilecek yeni bir sanayi bölgesi modeli olarak ifade ediliyor.
Bu yıl itibarıyla ilan edilen 29 Endüstri Bölgesi'nin 15 tanesinde üretim başladı ve sürüyor. 14 EB'de ise inşaat süreci devam ediyor. Üretim gerçekleştiren 15 Endüstri Bölgesi'nde 2021 yılı sonu itibarıyla istihdam 31 bin 615 kişiye ulaştı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı verilerine göre; bu bölgelerden 2021 yılında yaklaşık 10,9 milyar dolar ihracat gerçekleştirilirken aynı yılda cari açığın azaltılmasına yaklaşık 8,36 milyar dolarlık katkı sağlanmış oldu.
Bakanlık Sanayi Bölgeleri Genel Müdürü Fatih Turan'ın verdiği bilgiye göre, ilan edilen 29 Endüstri Bölgesi'nde öngörülen yatırımların tamamının gerçekleşmesi durumunda ise cari açığın azaltılmasına yıllık 35,3 milyar dolar katkı sağlanması ve toplam 99 bin 563 kişiye ilave iş imkânı sunulması bekleniyor.
EB'lerde başta petrokimya, yenilenebilir enerji, paslanmaz çelik, doğalgaz işleme, otomotiv, traktör, makine, kâğıt, vasıflı çelik, gübre, petrol ve LPG depolama, insansız hava teknolojileri, ilaç olmak üzere muhtelif sektörlerde üretimler gerçekleştiriliyor.
Endüstri Bölgeleri'nin OSB'lerden bir farkı da yönetici şirket modeliyle bölge sınırları içerisindeki araziler üzerinde doğrudan yönetici şirket lehine irtifak hakkı tesis edilebiliyor olması.
Yönetici şirket uygun gördüğü yatırımcılara alt kiralama veya irtifak hakkı devri yapabilecek. Endüstri Bölgeleri'nde yapı ruhsatı, yapı kullanma izni, işyeri açma ve çalıştırma ruhsatı gibi birçok izin ve ruhsatın gibi yatırımcının bürokratik süreçlerini hızlandırıp kolaylaştırıldığını söylemek gerekiyor.