Türkiye İstatistik Kuru-mu'nun (TÜİK) 1 Eylül tarihinde açıkladığı Dönemsel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla verilerine göre, Türkiye ekonomisi 2021'in ikinci çeyreğinde yüzde 21,7 büyüdü. Bu oranda bir çeyreksel büyüme, 1999 yılından itibaren açıklanan yeni serideki en yüksek büyüme oranı olarak da kayıtlara geçti. Büyümenin alt kalemlerine bakmadan önce, bu oranda bir büyümenin temelinde baz etkisi olduğunu not düşelim.
Hatırlayacağınız gibi, geçen yılın ikinci çeyreği Türkiye'nin pandemi kaynaklı yoğun tedbirler uyguladığı, uzun kapanmaların yaşandığı bir dönemdi. O dönemde Türkiye ekonomisi yüzde 10,4 küçülmüştü.
Şimdi, 2021'in ikinci çeyreğindeki yüzde 21,7'lik büyümede işte bu küçülme döneminden çıkışın etkisi büyük. Zaten, gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ekonomilere bakıldığında, birçoğunda ikinci çeyrek büyümeleri, aynı nedenle iki haneli olarak gerçekleşti.
TÜKETİM HARCAMALARI
Bununla birlikte, Türkiye ekonomisindeki büyümenin alt kalemlerine baktığımızda, iç tüketimdeki artışın yanı sıra sanayi, ihracat ve hizmetler alanlarındaki düzelme dikkat çekiyor.
Ekonomist Dergisi'nin bu sayısındaki kapak konusu da zaten büyük sektörlerdeki üretim ve ihracat hamlesine odaklanıyor. Ortaya çıkan tablo, üretici kesimlerde hızlı bir toparlanmaya işaret ediyor.
Büyüme verilerine geri dönecek olursak, ana gruplara bakıldığında yerleşik hane halklarının tüketim harcamaları 2021 yılı ikinci çeyreğinde yıllık yüzde 22.9 arttı. Devletin nihai tüketim harcamalarında büyüme ise yüzde 4,2'de kaldı.
İhracat, 2021 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 60 ithalat ise yüzde 19,2 büyüdü. Bu rakamların ardından ikinci çeyrekte büyümeye en büyük katkı 13,8 puanla özel tüketimden geldi.
Özel tüketimi 6.9 puanla net ihracat izlerken, yatırımlardan 5,4 katkı geldi. Bu dönemde devletin nihai harcamalarından gelen katkı ise 0,7 puanda kaldı.
Stoklar ise büyümeden 5 puan götürdü. Öte yandan bir önceki çeyreğe göre büyümenin yüzde 0,9'da kalması da dikkat çekici. Beklentiler yüzde 1'in üzerinde bir büyüme üzerinde yoğunlaşıyordu.
KRİZİ ATLATAMAYANLAR
Verilere göre yılın ikinci çeyreğinde yıllık bazda en yüksek büyüme performansına hizmetler sektörü imza attı. Buna göre hizmetler sektörü yüzde 45,8 büyüdü. Hizmetler sektörünü yüzde 40,5 büyümeyle sanayi takip etti. İnşaatta büyüme yüzde 3,1 seviyesinde kalırken ve tarım, ormancılık ve balıkçılıkta ise yüzde 2,3 oldu.
Finans ve sigorta faaliyetleri ise ikinci çeyrekte yüzde 22,7 daraldı. TÜİK verilerine göre birinci çeyrekte Türkiye ekonomisinin büyüklüğü TL bazında cari fiyatlarla geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 52,4 artarak 1 trilyon 581 milyar 120 milyon TL oldu, dolar bazında ise ekonominin büyüklüğü 765 milyar 138 milyon dolar olarak hesaplandı.
"YILSONU BÜYÜMESİ YÜZDE 10'U GÖREBİLİR" PROF. DR. CEYHUN ELGİN BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ
"Bu yüzde 21,7'lik büyüme, geçtiğimiz yılın ikinci çeyreğine göre değerlendirilmeli. Bunu vurgulamamamın sebebi de geçtiğimiz yılın ikinci çeyreğinde Türkiye ekonomisinin çok ciddi bir daralmaya gitmiş olması. Kapatma tedbirlerinin en yoğun olduğu o dönemde Türkiye yüzde 10 küçülmüştü.
Dolayısıyla orada zaten çok ciddi bir küçülme olduğu için bunun üzerine bir baz etkisiyle yüksek bir büyümeye ulaşmış gözüküyoruz. 2021 yılı büyümesinin yüzde 5,5 civarında olacağı öngörülüyordu.
Ama bu rakamlar biraz daha olumlu geldiği için aslında şu anda biraz daha yükselebilir diye gözüküyor. Yani yavaş yavaş büyümeyi yüzde 9'lar civarına, belki bazıları yüzde 10'lara revize edeceklerdir diye düşünüyorum."