2023 yıl sonu ve 2024 yıl başı vergi gündemi “enflasyon düzeltmesi” ile başladı ve maliye politikasındaki sıkılaşmaya yönelik vergi düzenlemeleri ile devam etti; hâlâ da ediyor. Vergi gündeminin bazı konuları 2024 yılı kapanışı açısından önemli olduğu için gündeme getirmekte fayda var. Bunların başında enflasyon düzeltmesi ve e-ticaret platformlarının ödemelerinde vergi kesintisi geliyor.
Esasen vergide enflasyon düzeltmesi mevzuata gireli yirmi yıl oldu ama uygulaması hem idare hem de mükellefler açısından zorluklar içeriyor. Yirmi yıl önceki uygulama sadece 2004 yılı vergi hesabını etkiledi ve sonraki yıllar şartlar oluşmadığı için uygulanmadı. Ancak 2023 ve 2024 yılı uygulaması ise öyle olmayacak. Enflasyon oranlarındaki trend değişmezse, 2025 yılında da uygulanacak. Neden mi? Çünkü son üç yıllık enflasyonun yüzde 100’den ve son bir yıllık enflasyonun yüzde 10’un altında kalması zaman alacak. Düzeltme yapılmaması için son üç yıllık kümülatif enflasyonun yüzde 100 ve son bir yıllık kümülatif enflasyonunsa yüzde 10’un altında kalması şart. Cumhurbaşkanı yüzde 100 oranını yüzde 35’e kadar indirmeye veya tekrar kanunî seviyesine (yüzde 100) kadar yükseltmeye, yüzde 10 oranını ise yüzde 25’e kadar çıkarmaya veya tekrar kanunî seviyesine (yüzde 10) kadar indirmeye yetkili. 2024 Kasım ayı ÜFE oranlarına bakıldığında üç yıllık kümülatif enflasyon yüzde 187,17; bir yıllık kümülatif enflasyon ise yüzde 29,47.
DÜZELTMENİN DÜZELTMESİ
Dolayısıyla, enflasyon düzeltmesindeki sorunları çözen düzenlemeler yapılması şart. Bu nedenle, 30.10.2024 tarihli Resmî Gazete ile yayımlanan 7529 sayılı Kanun ile “enflasyon düzeltmesi” ile ilgili Vergi Usul Kanunu’nun (“VUK”) mükerrer 298’inci maddesine bir bent eklenerek işletme mali tablolarında “yapılmakta olan yatırımlar” ile ilgili düzeltme farklarından doğan “gelir etkisi vergi matrahı” dışına çıkarıldı.
Düzenleme önerisi ilk defa 11.10.2024 tarihinde TBMM’ne sunulan kanun teklifinde yer aldı. Ancak kanun teklifi yasama sürecinde başka nedenle geri çekildi. Akabinde aynı madde TBMM’de Genel Kurulunda görüşülmekte olan 7529 sayılı Kanun kapsamına alındı. 11.10.2024 tarihli kanun teklifindeki gerekçe “enflasyon düzeltmesinin uygulandığı dönemlerde, parasal olmayan kıymetler sınıfında yer alan yapılmakta olan yatırımlar hesabını enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklar ve düzeltme sonrası oluşan ve enflasyon düzeltmesi kâr olarak dikkate alınması gereken düzeltme farklarım dönem kazancıyla ilişkilendirmeyip, bu tutarları özel bir fon hesabında izleyeceklerdir” olarak açıklanmıştı.
Yapılan değişiklikteki “muhasebe standartları uyarınca” ibaresinin atıf yaptığı düzenleme 1 Sıra Nolu Muhasebe Sistemi Uygulama Tebliğindeki” (“MSUGT”) “yapılmakta olan yatırım” açıklamasında yer alıyor. Yapılmakta olan yatırımlar, 1 Nolu MSUGT ekindeki “tekdüzen hesap çerçevesi ve hesap planı açıklamaları” ile “yapılmakta olan yatırım hesabı, işletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların izlendiği hesap” şeklinde tanımlanmış. Ancak yapılan düzenlemedeki uygulama sadece “yapılmakta olan yatırımlar” hesabında izlenen ve tamamlandığında “maddi duran varlık hesabına” ait enflasyon düzeltmeleri ile mi sınırlı? VUK mük.298’inci maddesine eklenen 10’uncu bentteki “muhasebe standartları uyarınca” ibaresi ve 1 Sıra Nolu MSUGT açıklamaları birlikte değerlendirildiğinde sonuç bu.
Oysa “yapılmakta olan yatırımlar” sadece “maddi duran varlık” yatırımları ile sınırlı değil ve bu hesapta izlenerek tamamlandığında “26 - Maddi Olmayan Duran Varlıklar” hesabında aktifleştirilen yatırımlar da yer alıyor. 7529 sayılı kanun ile VUK’nun mükerrer 298’inci maddesine eklenen 10’uncu bent lafzı ve düzenleme gerekçesinde “maddi veya maddi olmayan duran varlıklara” yapılan yatırım ayrımı yok.
Bu sorunun çözülmesi gerekiyor. Nasıl mı? 1 Sıra Nolu MSUGT açıklamaları değiştirilerek yapılmakta olan yatırımlar açıklamasına “maddi olmayan duran varlıklar” ibaresini ekleyen bir tebliğ değişikliği bunun için yeterli. Aksi takdirde yasa koyucunun iradesi sınırlanmış olacak ve maddi olmayan duran varlıklara yatırım yapan mükellefler ile idare arasında uyuşmazlıklar ortaya çıkacak.
ALTINA ENFLASYON DÜZELTMESİ AYARI
7524 sayılı Kanun ile VUK’nun 263’üncü maddesine “ve kıymetli madenler” ibaresi eklenerek “kıymetli madenler borsasında işlem gören kıymetli madenlerin” değerleme ölçüsü borsa rayici olarak değiştirildi. Bu düzenleme öncesinde kıymetli madenlerin değerleme ölçüsü olarak maliyet bedeli kullanılıyordu. 7524 sayılı Kanun ile VUK’nuna eklenen 274/A maddeyle, “altın, gümüş, platin ve paladyum gibi kıymetli madenlerin borsa rayici ile değerleneceği; ancak borsa rayicinin olmaması veya rayicin muvazaalı oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedelin, bu rayici yerine maliyet bedelinin esas alınacağı düzenlendi. Böylece kıymetli madenlere dayalı fiziki ya da kaydi olarak açılan mevduat hesapları ile kredi hesapları dahil olmak üzere 2 Ağustos 2024’ten sonra bu varlıkların borsa rayici ile değerlenmesi, kıymetli madenlere dayalı mevduat veya kredi sözleşmelerinden doğan alacaklar ve borçların değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınması uygulamasına geçildi. Ancak 31.12.2023 ve 2024 yılı geçici vergi dönemlerindeki enflasyon düzeltmesi sırasında (50 milyon TL’nin altında net satış hasılatı olan mükellefler hariç) işletmelerin aktifinde bulunan altın gibi kıymetli madenler parasal olmayan kıymet olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutuldu.
Kıymetli madenlerin değerleme ölçüsünün borsa rayici olduğu 2.8.2024’ten sonra mali tabloların gerçek durumu yansıtmasından dolayı, işletmelerin aktiflerindeki kıymetli madenlerin ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi olmaması gerekir. Vergi İdaresi “işletmelerin aktifinde bulunan “yabancı para cinsinden hisse senetleri, iştirakler ve avanslar” uygulamasında olduğu gibi VUK’nun mük. 298’inci maddesinin (A) fıkrasının (8) numaralı bendindeki yetkiye istinaden, kıymetli madenlerin “düzeltme tarihindeki borsa rayiçleri ile düzeltilmesine dair” bir düzenleme yapması yerinde olacaktır.
E-TİCARETE TEVKİFAT ORANLARI NE OLACAK?
2024 yılı vergi düzenlemelerinden biri de 7524 sayılı Kanun ile Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarındaki “vergi tevkifatı” ile ilgili maddelerde yapılan değişikliklerle “e-ticaret platformları aracılığıyla gerçekleşen ödemelerin” 1 Ocak 2025’ten sonra vergi kesintisi kapsamına alınmasıdır. Kapsama giren ödemeler 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre aracı hizmet sağlayıcılarının ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının, e-ticaret faaliyetleri dolayısıyla hizmet sağlayıcılarına ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılarına yaptıkları ödemeler olarak belirlendi.
Ayrıca aynı düzenlemeler ile e-ticaret faaliyetleri kapsamındaki mal ve hizmet alımlarına ilişkin “gerçek kişi mükellefler” ile “tam ve dar mükellef kurumlara” yapılan ödemeler üzerinden Cumhurbaşkanı’na kesinti oranı için sektör ve faaliyet konularına göre farklı vergi tevkifat oranı belirleme yetkisi verildi.
Düzenlemenin yürürlük tarihi yaklaşmasına rağmen henüz Cumhurbaşkanı Kararı yayımlanmadı ve kalan sürede bir Karar yayımlanmaz ise “aracı hizmet sağlayıcıları ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları”, “vergi sorumlusu olarak” Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesindeki yasal oran yüzde 25 ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15 ve 30’uncu maddelerindeki yasal oran yüzde 15 ile kesinti yapıp, ödemek zorunda kalacak.
E-ticaretteki kârlılık oranlarını düşüklüğü göz önüne alındığında acilen sektör ve faaliyet konularına göre tevkifat oranlarına dair Karar yayımlanmalıdır. Aksi takdirde gerçek kişilere e-ticaret platformları aracılığıyla yaptıkları faaliyetlerden elde edilen hasılat üzerinden yüzde 25, kurumlarda ise yüzde 15 tevkifat yapılması e-ticaret aleyhine, safi kazanç esasından sapan bir uygulama yaratacaktır.