TALİP YILMAZ
tyilmaz@ekonomist.com.tr
Yaşanan bu süreçte, şirket değerlemelerinde de kısmı gerilemeler yaşandığı gözleniyor.
E&Y Türkiye, Deoitte, KPMG ve İş Yatırım'ın Ekonomist'e özel çalışmasıyla son bir yılda 23 sektörde değerleme çarpanlarındaki değişimi masaya yatırdık. 2019 yılına yönelik beklentileri ve satın almalarda öne çıkabilecek sektörleri araştırdık.
Türkiye'de satın alma&birleşme (S&B) işlemlerinde hacim olarak 2017'ye göre artış olsa bile adetsel bazda hızın yavaşladığı bir yılı geride bıraktık.
2017'de 325 işlemde yaklaşık 11,5 milyar dolarlık hacme ulaşılmıştı. 2018 yılında ise 227 işlem gerçekleşti. Ancak hacim olarak yaklaşık 13,5 milyar dolar seviyeleri yakalandı.
Tabii bu hacimde 3-4 işlemin önemli katkısı oldu. Denizbank'ın 3,2 milyar dolara, Un-Ro-Ro'nun 1,1 milyar dolara, Doğan Yayın Holding'in 919 milyon dolara satış işlemleri, hacimsel bazda lokomotif görevi gördü. Sadece bu ilk üç işlemin hacmi 5,3 milyar dolara ulaştı.
Kapak haberimizde bu işlemleri tam liste olarak, yerli ve yabancı işlemleri şeklinde görebilirsiniz. Haberimizde ortaklık, satış veya satın alma düşünen şirketler açısından önemli bir çalışmaya daha yer verdik. Bu çalışmada 23 sektörde satın alma çarpanlarını araştırdık.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
2014 başında yaptığımız kapak haberinde bu sektörlerdeki satın alma işlemlerinde ortaya çıkan çarpanlara yer vermiştik.
Geçen yıl başında 2017 verilerini incelediğimiz haberimizde de EY Türkiye, Deloitte, KPMG gibi uluslararası danışmanlık şirketlerinden ve yine satın alma konusunda önemli işlemlere imza atan İş Yatırım'dan destek almıştık.
23 SEKTÖRÜN ÖZEL ANALİZİ
Bu yıl yine sektörel bazda çarpanları gündeme taşıdık. Bunun temel nedeni ise 2018 yılının oldukça sıkıntılı geçmesi. Genel seçimler derken, ABD ile ilişkilerin gerilmesinin de etkisiyle ağustos ayında patlak veren krizle birlikte dolar kurunun 7,20 seviyelerine geldiğini gördük.
Kur ile birlikte enflasyon verileri de yüzde 25'in üzerine tırmandı. Şirketlerde konkordato ve yeniden yapılandırma haberleri üst üste geldi. Tüm bunlara ek olarak Türkiye'nin rating notu gerilemeye devam etti. Sonuçta bunların Türkiye'de S&B işlemlerine negatif etkileri oldu ve hacim belli başlı işlemlerle 2017'ye göre yüksek gerçekleşse de adetsel bazda düşüşler gözlendi.
Şirket satışları adetsel bazda gerilemekle birlikte bunun şirket satış çarpanlarına da etkilerinin olduğu fikrinden yola çıkarak, söz konusu 23 sektörde değerlemelerde ne gibi değişimler olduğunu araştırdık.
HANGİ SEKTÖRLER ETKİLENDİ?
Haberimizin tablolarında EY Türkiye, Deloitte, İş Yatırım ve KPMG'nin 23 sektörle ilgili son yorumlarını paylaşıyoruz. Değerlemeleri genel olarak yorumlamak gerekirse, artan kurun maliyetlerini etkilediği sektörler ve iç tüketimdeki daralmadan etkilenen sektörler, çarpan olarak daha fazla etkilendi.
İhracat payı yüksek, dövizdeki maliyet artışını ürün fiyatlarına yansıtıp öyle satan sektörler, yine yabancıların yoğun ilgi gösterdiği teknoloji şirketleri genel olarak yaşanan dalgalanmalara rağmen güçlü çarpanlarını korumayı başardı. Sektörel bazda giyim markalı ürünler, hastane, lojistik, okul-eğitim, ilaç sanayi gibi sektörlerin son bir yılda daha fazla etkilendiği görülüyor.
Ancak çok sektörde önemli bir çarpan değişimi olmadığını da ifade edelim. ÜNLÜ &Co Yönetici Direktörü Mehmet Sezgin, döviz kurlarında yaşanan yüksek dalgalanmanın Türk şirketlerinin değerlemelerinde bir miktar gerilemeye yol açtığını söylüyor.
Yüksek kurun, şirketlerin maliyet ve finansman yapısını etkilediğini anlatan Sezgin, "Maliyetlerinde kura maruz kalan ve bunu gelirlerine yansıtamayan, iç talep daralmasından etkilenmeye açık ve kaldıraç seviyesi yüksek şirketlerin değerlemelerinin etkilendiğini söyleyebiliriz" diyor.
Deloitte Yönetici Ortağı Başak Vardar, TL'deki değer kaybı nedeniyle, nakit fazlası olan ve Türkiye'deki büyüme potansiyeline inanan yabancı yatırımcılar için Türkiye'deki birçok satın alma fırsatının cazip hale geldiğini söylüyor. Vardar, çarpanlarda ise geçen yıla oranla önemli bir farklılık görmüyor.
Consultista Kurucu Ortağı Alp Aksudoğan ekonomi dengelenme sürecinde olmasına rağmen, 1994 ve 2001 krizinde olduğu gibi S&B işlemlerinde 'alıcı piyasası' ağırlıklı olduğunu söylüyor. Doğan, "Fiyatlamalarda matematik değil, pazarlıklar ön planda.
Finansal olarak sıkıntıda olan şirketlerde çarpanlara bakılmaksızın, fiyatlamalar gündemde" diyor. Değerlemelerin bu anlamda satıcının hangi fiyatı kabul edeceğine bağlı olarak belirlendiğini anlatan Doğan, burada çıkan düşük çarpan verilerinin mali açıdan güçlü şirketlerdeki işlemlerin çarpanlarını da aşağı çektiği vurgusunu yapıyor.
EFSANE ÇAM / İŞ YATIRIM BİRLEŞME VE DEVRALMALAR MÜDÜRÜ"VARLIK SATIŞLARI YAYGINLAŞACAK"
"2019'da Türk gruplara ait enerji sektöründe çeşitli varlıkların satılması, bazı özel sektör limanlarında ortaklık veya satış olasılıklarının araştırılması, üretim sektöründe ihracat ağırlıklı çalışan oto yan sanayii ve inşaat sanayi tedarikçisi şirketlerde işlemler olması bekleniyor.
Ayrıca distress olan/konkordato ilan eden bazı şirketlerde de satış olanakları aranmaya başlanacak. Ancak bu tür işlemlerin varlık satışı şeklinde olması daha yüksek olasılık. Bu tür işlemler henüz yaygınlaşmadı ancak 2019'da yaygınlaşması bekleniyor. Ayrıca yurtiçi işlemlerdeki bu beklentilerin yanı sıra bazı Türk şirketlerinin büyüme hızlarını artırmak, yeni pazarlara açılmak ve know how elde etmek amacıyla yurtdışında satın alım fırsatlarını kovaladıkları görülüyor."
2019'DE NE OLUR?
2019 yılına ilişkin S&B işlemlerinin büyüklüğü ile ilgili olarak iyimser tahminlerde olası özelleştirmeler ile birlikte 13-15 milyar dolar arasında beklentiler bulunuyor. Daha muhafazakar tahminlerde ise 10 milyar dolar seviyeleri öngörülüyor.
2019'un 2018'e göre daha hareketli geçeceği kanaatinde olan KPMG Türkiye Birleşme ve Satın Alma Danışmanlığı Şirket Ortağı Hande Şenova, yeni düzenlemelerin ve uygulamaların bazı fırsatları getireceğini söylüyor.
Şenova'ya göre, şirketler bu dönemde finansman kaynaklarına erişim açısından şirket evliliklerini daha çok düşünüp alternatif kaynak sağlamaya çalışacak.
2018 sonuçlarında Körfez ülkelerinden yatırımın yoğun olarak gelmeye devam ettiği görülüyor. Bunun yanında Avrupa Birliği'nden (AB) ve ABD'den stratejik veya fon yatırımları da gözleniyor.
Bu yatırımcıların ilgileri devam ediyor. Şenova, mart ayının sonundaki yerel seçimlerin makro beklentileri ve tahminleri etkilediğini ifade etmekle birlikte "Seçim sonrası politik ve ekonomik görünüm, küresel gelişmeler ve trendler bugünkü gibi devam ederse, 2019'da işlem anlamında hareketli bir yıl yaşayabiliriz" diyor.
UZUN VADEDE FIRSAT
Deloitte'un analizine göre, piyasalardaki dalgalanmalara rağmen, stratejik yabancı yatırımcıların ilgisi ve bazı büyük ölçekli işlemler sayesinde 2018'de S&B işlemlerinde toplam hacim 12 milyar dolar oldu. Yabancı stratejik yatırımcılar uzun vadeli bir bakış açısıyla yatırım fırsatlarını yakalayarak yıllık işlem hacmine önemli ölçüde katkıda bulundu.
Başak Vardar, "Önümüzdeki dönemde, ticaret belirsizliği, global ekonomik yavaşlama, Türk şirketlerinin yüksek borçluluk seviyesi ve mevcut makroekonomik ortam temkinli bir yaklaşıma yol açıyor. Ancak, yatırımcıların Türkiye pazarına yönelik uzun vadeli stratejileri ile satın almalar yapmaya devam edeceğine inanıyoruz" diyor.
YABANCILAR İLGİLİ
Yabancı yatırımcılar tarafından 2018 yılı ilk çeyrekte Ortadoğu merkezli yatırımcılar öne çıkarken, sonraki çeyreklerde İngiltere, Fransa, Danimarka, Uzakdoğu (Çin, Taiwan), ABD olmak üzere çeşitli şirketlere çeşitli bölgelerden yatırımcı geldi. 2019 yılında da benzer şekilde değişik coğrafyalardan ilginin devam etmesini bekleyen İş Yatırım Birleşme ve Devralmalar Müdürü Efsane Çam, "Son dönemde özellikle Uzakdoğulu yatırımcıların ilgisi yoğun.
Altyapı, enerji, madencilik ve teknoloji şirketlerine Çin'den, üretim sektöründe faaliyet gösteren katma değerli şirketlere de Japonya'dan yoğun ilgi var.
Fonlar tarafında ise, Türkiye'de ofisleri olan veya ülkemize yönelik olarak fon oluşturmuş olan fonların ilgisi sürüyor" diyor. İş Yatırım, 2019 yılında S&B adedinin 2018'e benzer olmasını hacim olarak ise 11-12 milyar dolar civarında olacağını tahmin ediyor. Kuruma göre, bu rakamı yapılabilecek özelleştirme ihaleleri artı yönde etkileyebilir.
HANDE ŞENOVA / KPMG TÜRKİYE BİRLEŞME VE SATIN ALMA DNŞ. ŞİRKET ORTAĞI"DÜŞÜŞ EĞİLİMİNDE OLAN SEKTÖRLER VAR"
"2019 başında çarpanlar hala beklentilerin etkisinde. Henüz 12 aylık sonuçlar açıklanmadığı için borsa fiyatları beklentilerle oluşuyor. Sektörel olarak inşaat, gayrimenkul, enerji ve otomotiv biraz daha yavaşlama gösteren sektörler olarak karşımıza çıkıyor.
İnşaat söz konusu olunca buna bağlı, inşaat malzemeleri, dekorasyon, ahşap, demir, çimento, seramik, banyo, mutfak gibi alt segmentlerin de etkilenmesi beklenir. Yabancı sermayeye ihtiyaç var. Hükümet makro politikaları düzenleyip piyasaya güven sağlayarak uzun vadeli bir beklenti yaratmalı. Yabancı sermaye bu şekilde ilgisini devam ettirir ve biz de ülke olarak bunu en verimli şekilde piyasa hareketlerine yansıtabiliriz."
OLASI İŞLEMLER
2019'da da küçük ve orta ölçekli işlemlerin ağırlığını korumaya devam etmesi bekleniyor. Enerji sektörünün, son yıllarda olduğu gibi hem özel sektör işlemleri hem de özelleştirmeler sayesinde hareketli olacağı tahmin ediliyor.
Özellikle ulaştırma, enerji ve imalat sektörlerinde nispeten büyük ölçekli işlemlerin gerçekleştiğini de görebiliriz. İşlem hacmi açısından küçük boyutlu olsa da bilişim sektöründeki hareketliliğin süreceği ifade ediliyor.
Özelleştirme tarafında TMSF'ye devredilen şirketlerin satışı, TDİ'ye ait limanlar, EÜAŞ'a ait çeşitli elektrik üretim varlıkları ve Spor Toto 2019'da gerçekleşebilir. Yine Şeker Fabrikaları'na ait üç fabrika listede bulunuyor.
Son dönemde TL'de yaşanan değer kaybı sonrası döviz borcu olan şirketlerin bilançolarının olumsuz etkilendiğini biliyoruz. Bu nedenle finansal sıkıntı içinde olan ve bankalarla yapılandırma görüşmeleri yapan bazı grupların, bu süreçte varlık satışları yaptıklarına şahit olduk.
Önümüzdeki dönemde de nakit yaratma ihtiyacı duyan bazı grup ve şirketlerin varlık satışı yoluna başvurabileceği değerlendiriliyor. Bunların haricinde görüşme masasında olan şirketlerin olduğu da ifade ediliyor. Özel sektör tarafında CMS Jant, Koton, Üçüncü Köprü, Arzum, Kamil Koç, Betek Boya, Gama Enerji, Ewe Türkiye (Bursagaz, Kayserigaz) bunlara örnek gösteriliyor.
“KUR ARTIŞI ŞİRKET DEĞERLEMELERİNİ DÜŞÜRDÜ”
Çarpanlarda, 2018 yılı başına göre kısmi bir düşüş görüyoruz. Bu durumun en önemli nedenleri, kurlardaki dalgalanma ile faiz ve enflasyondaki yükselişin, birçok sektörde şirketlerin bilançolarını etkilemesi. Ancak, özellikle ihracat yapan ve giderleri nispeten TL ağırlıklı olan şirketlerin daha az etkilendiklerini görüyoruz.
Yatırımcılar, bu gibi etkenleri değerlendirerek şirketleri daha yüksek veya daha düşük çarpanla değerleyebiliyor. Bu bağlamda, perakende, gıda, giyim ve kağıt sektörlerinde çarpanlarda düşüş gözlemlerken, katma değerli ve ihracat odaklı üretim ve bilişim-teknoloji sektörlerinde çarpanların geçen yıla göre aynı seviyelerde olduğunu söyleyebiliriz."
BAŞAK VARDAR / DELOITTE TÜRKİYE YÖN. ORT. VE FİNANSAL DNŞ. HİZ. LİDERİ"İYİ SATIN ALMA FIRSATLARI OLUŞABİLİR"
"2019'da teknoloji, finansal hizmetler, altyapı, gayrimenkul ve enerji sektörlerinde bazı büyük ölçekli işlemlerin gerçekleşmesini bekliyoruz. Ayrıca üretim, enerji, kimya ve yiyecek ve içecek sektörleri de hareketli olacak.
Türk gruplarının borç ve portföy yeniden yapılandırmaları sonucunda ve bazı çok uluslu şirketlerin ana pazarlarına odaklanması çerçevesinde, piyasada farklı yatırımcılar için iyi satın alma fırsatları oluşabilir. Yılın genelindeki işlem hacmi ve yabancı yatırımcı ilgisinin geçen yıla benzer seviyede olacağını tahmin ediyoruz."
SEKTÖRLERDE SATIN ALMA ÇARPANLARI NASIL DEĞİŞTİ?
1- BANKACILIK: Kredilerde yavaşlama ve konkordato ve iflasların ardından NPL oranlarındaki yükselme nedeniyle çarpanlarda, 2018'e göre düşüş eğilimi var. 1-1,5 çarpanlar, 0,7-1,2 aralığında ifade ediliyor.
2-DEMİR-ÇELİK: 2018 yılındaki dalgalanmadan sektör şirketlerinin bilançoları daha az etkilendi. Buna rağmen çarpanlar geçen yıla göre 1 puan civarında geriledi.
3- E-TİCARET: Çarpanlar, 10'un üzerinde seyretmeye devam ediyor. Bu sektörde işlem adetlerinde de çok fazla gerileme yok.
4- GIDA-MARKALI ÜRÜNLER: Kayda değer bir çarpan düşüşü yok. KPMG çikolatalı ürünlerde çarpanın 15'lere çıktığı yorumunu yapıyor.
5- GİYİM-MARKALI ÜRÜNLER: EY Türkiye, çarpanların 2 puan gerilediği yorumunu yapıyor. Artan rekabet, düşen kârlılıklar, yavaşlayan ekonomi ve kur baskısı etkisini hissettiriyor.
6- HASTANE: 2014'te 10-15 arası çarpanla el değiştiren hastanelerde değerlemeler gerilemeye devam ediyor.
7- İÇECEK: Dolar/Euro bazlı maliyet artışları ve kırılganlıklar çarpanları düşürmeye devam ediyor.
8- İMALAT: İ malat sektöründe küçük çaplı düşüşler olsa da 5-7 aralığını büyük ölçüde koruyor. İş Yatırım'a göre 6-7 olan çarpanlar, özellikle ihracat odaklı olan şirketlerde 7,5/8'e kadar çıkabiliyor.
9- LOJİSTİK: Eko nomik büyümelerde doğrudan ilişkili olan sektörde, büyümedeki yavaşlamanın etkileri hissediliyor. Özellikle KPMG, sektör çarpanlarında sert düşüş olduğu görüşünde.
10- MADENCİLİK: Çarpa nlar maden türüne ve farklı parametrelere göre değişiyor. Ancak sektörde 1-2 çarpan düşüş olduğu gözleniyor.
11- MOBİLYA: Rekabetin artması, kur etkileri ve yeni konut satışlarındaki yavaşlama, sektör çarpanlarını aşağı çekmeye devam ediyor.
12- OKUL-EGİTİM: Yaba ncı fonların sektörden çıkması ve bazı okullarda yaşandığı iddia edilen finansal zorluklarla birlikte 2014'te 15 üstü olan çarpanlarda düşüş eğilimi devam ediyor.
13- OTO YAN SANAYİ: İç pazarda 2018'de sert daralma yaşansa da ihracat odaklı büyüyen şirketlerde 8 çarpan gündeme gelebiliyor.
14- OTOMOTİV: Oto yan sanayine paralel değerlemeler söz konusu. İhracat, çıkış noktası.
15-PERAKENDE GIDA: Kira maliyetleri ve kur risk olmakla birlikte KPMG ve İş Yatırım çarpanlarda geçen yıla göre düşüş öngörmüyor.
16- PERAKENDE TİCARET: Enflasyonun olumsuz etkilerini hissetmeleri ve 2018 marj kazançlarını belli oranda geri vermeleri bekleniyor. Bu da değerleme çarpanlarını 1-2 puan aşağı çekti.
17- SİGORTA: Kârsızlık sorunu devam ediyor. Ancak sektörün potansiyeli nedeniyle ilgi var.
18- TEKNOLOJİ: Çarpanlar, yükseliş eğilimini koruyor. Yabancı yatırımcıların ilgisi bu yıl da yüksek.
19- KAĞIT-AMBALAJ: Ekonomide küçülmeden payını alıyor. Ancak çarpanlarda önemli bir düşüş beklenmiyor.
20- HİZMET: Çarpa nlar sektörün alt başlıklarına ve faaliyet alanlarına göre değişiklik gösteriyor.
21- İLAÇ: Artık çift haneli satış çarpanlarının yanında tek haneli çarpanlar da gündeme gelmeye başladı.
22-SERAMİK: Küçük çaplı dü şen çarpanlar var. İhracat ağırlıklı çalışan şirketlerde ise 8 çarpan görülebiliyor.
23- PROFİL-İMALAT: İşl em azlığı nedeniyle değerlendirme yapmak zor. Ancak çarpanlar geçen yıla yakın seyrediyor.