AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
apehlivan@ekonomist.com.tr
Sektör yetkilileri, ertelenen alımların da etkisiyle 2017’de yüzde 2-3 büyümenin mümkün olduğunu söylüyor. Hazır giyim, gıda, teknoloji, AVM’ler gibi pek çok farklı alanı kapsayan perakende sektörü Türkiye ekonomisinin lokomotiflerinden biri.
663 milyar TL’lik büyüklüğe ulaşan sektör, 2016’da yaşanan gelişmelerden en çok etkilenen sektörlerden biri oldu. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı (Brexit) ve ABD başkanlık seçimleri gibi global gelişmelerin yanı sıra Türkiye’nin içindeki gelişmeler de sektörü olumsuz etkiledi.
Temmuz ayında gerçekleşen darbe girişimi, Rusya ile yaşanan siyasi süreç ve terör olayları, yabancı turist sayısının azalması perakendecilerin vites küçültmesine neden olan temel etkenler oldu. Sektör, geçtiğimiz yıllarda yüzde 9-10 seviyesinde gerçekleşen büyüme ivmesini 2016’da yakalayamadı. Yetkililer 2016’da büyü-
menin yüzde 1 seviyesinde kaldığı tahmininde bulunuyor.
DOLAR KURU VURDUDolar kurundaki artış 2016’da perakendecilerin gündemindeki önemli konulardan biri oldu. Dövize bağlı olarak yükselen kiralar ve genel giderler nedeniyle kârlılığı düşen perakendeciler kiraların TL’ye dönmesi konusunda ciddi bir kamuoyu yarattı.
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, bu konuda şunları söylüyor: “Türkiye’nin yüzde 7-8 büyüdüğü yıllarda özellikle döviz bazlı yapılan kontratlar bugünkü piyasa koşullarından çok uzak noktaya düştü.
Dolar kuru son üç yılda yüzde 50, maliyetler ise sürekli arttı. Kârlılıklarda küresel ve bölgesel sıkıntılar nedeniyle sürekli düşüş trendi yaşandı. Buna ek olarak, asgari ücretteki artış, ithalata getirilen bazı ek vergiler sektörde maliyetleri arttırdı."
İşte bu nedenlerle perakendeciler 2017 yılı için büyüme tahminlerini oldukça sınırlı tutuyor. Pek çok şirket, Türkiye’de büyümenin durağanlaşması nedeniyle yüzünü yurtdışına çevirmiş durumda. Kasım 2016 itibarıyla 97 BMD markasının 112 ülkede toplamda 14 bin 606 mağazası satış noktası bulunuyor. Sinan Öncel, 2017 yılında yurtdışı operasyonlarının artmasını beklediklerini söylüyor.
GIDA BÜYÜDÜ
270 milyar TL büyüklüğe ulaştığı tahmin edilen organize gıda perakendesi, 2016’da büyümeyi başaran nadir kategorilerden biri oldu. Sektör, 2016 yılını cirosal bazda yaklaşık yüzde 9 büyümeyle kapattı. Mağaza sayılarında yüzde 16, istihdamda ise yüzde 8 seviyesinde büyüme oldu.
BİM, A101 gibi ucuzluk marketleri büyümeye devam ederken yerel marketler kârsızlık nedeniyle zor günler geçirdi. Gıda Perakendecileri Derneği Başkanı Nihat Özdemir, “Sektörümüz zor geçen yıla rağmen büyümesini sürdürüyor.
Kârlılıklarımızda da düşüşler yaşanmasına rağmen büyümemizi sürdürmek için verimlilik yollarını aramaya devam ettiğimizi ve daha çok çaba sarf ettiğimizi söyleyebiliriz” diyor.
Her yıl önemli satın alma haberleriyle hareketlenen gıda perakendesi sektörü bu yılı sakin geçirdi. Pazardaki en önemli gelişme Migros’un Ingiltere kökenli Tesco’nun Türkiye’deki mağazalarını satın alması oldu. Migros Tesco’nun Türkiye’de 21 ilde bulunan 26 AVM’sini ve 168 mağazasını bünyesine kattı. Diğer önemli gelişmelerden biri ise daha önce Alman perakende devi Metro Group’un Türkiye’deki Real mağazalarını satın alan Beğendik’in iflas erteleme istemesi oldu. Nisan ayında hem Real hem de Beğendik mağazalarına kayyum atandı.
TEKNOLOJİDE NE OLDU?
Teknoloji perakende sektörü makro belirsizlikler ve riskler dışında 2016 yılında yeni düzenlemelerden etkilendi. Elektronik eşya ve bilgisayar için taksit sayısının dokuz aydan altı aya düşürülmesi sektördeki en önemli gelişmelerden biri oldu.
Uzmanlara göre önümüzdeki yıl sektörde çoklu kanal ve mobil perakende atağa geçecek. Sanal gerçeklik gözlükleri, akıllı saatler ve giyilebilir teknoloji ürünlerinin gelişmiş versiyonları tüketicilerin gündemine girerken, akıllı oyuncaklar, drone’lar, 3D yazıcılar ve mobil kameralar da hayatımızda daha fazla yer alacak.
AVM’LERE YATIRIM SÜRECEK
Perakende sektörünün dinamosu AVM’ler olumsuzluklardan etkilense de yatırımcının gözdesi olmaya devam etti. 2016 yılında sektöre 1 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Sektörün 2016 yılını toplam 374 AVM ve 11 milyon metrekare kiralanabilir alanla kapatması bekleniyor.
2016 yılının başlarında yürürlüğe giren AVM yönetmeliği sektördeki en önemli gelişmelerden biri oldu. Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hulusi Belgü, yönetmelik ve uygulamaları üzerinde de hem kanun koyucularla hem de perakendeyle görüşmelerin sürdüğünü söylüyor.
AVM yatırımcıları 2017 yılına temkinli giriyor. Hulusi Belgü, “Dövizde ani dalgalanmaların yaşandığı, turist sayısının düştüğü bir ortamda yatırımların devamı için yatırımcıyı tereddütte bırakmayacak kararlı adımların atılması çok önemli. Ayrıca tüketici güvenini sağlayacak tedbir ve projelerin geliştirilerek perakende satışlarda daha fazla canlanmaya da ihtiyacımız var” diyor.
Önümüzdeki yıl AYD bünyesindeki yatırımcıların 10-12 civarında yeni AVM açması bekleniyor. Türkiye genelinde ise 2017 yılı sonuna kadar tamamlanması beklenen 58 yeni alışveriş merkezi projesi bulunuyor.
