9 - 22 Haziran 2024 tarihli sayıdan
Özellikle bahar aylarından itibaren kültür-sanat alanında önemli bir canlanma yaşanıyor. Sektörün genel büyüme trendine bakıldığında ise pandemi sonrasında toparlanma sürecinin tüm dünyada devam ettiği görülüyor. Sektörün çok farklı ölçeklerdeki parçalı yapısı nedeniyle bu alanda istatistiklere ulaşmak çok kolay değil.
Bununla birlikte festival ve konser ekonomisi yalnızca kendi içinde değil, yeme-içme sektöründen turizme, şehir markalaşmasından kültürel diplomasiye her anlamda bir değer üretiyor. Bu açıdan bakıldığında kültür-sanat ülke ekonomileri açısından çarpan etkisi yaratan, toplumsal dönüşümün itici gücü konumunda.
PANDEMİ ETKİSİ BİTTİ
Aralık 2023 tarihli TÜİK verilerine göre, Türkiye’de kültür harcamaları 2022 yılına kıyasla yüzde 88,1 artarak 149,6 milyar TL’ye yükseldi. Pandemide kapanmalara bağlı yaşanan düşüşün ardından talebin normal seviyelerine ulaştığı ifade ediliyor.
Ancak sektörün enflasyon baskısı ve kur artışından dolayı maliyetleri de artmış durumda. Sektör, özellikle yurtdışı menşeili etkinlikleri Türkiye’ye getirirken adeta ince eleyip sık dokuyor. Bilet fiyatlarında yaşanacak artışı izleyiciye yansıtmamak için aylarca fizibilite çalışmaları yapan sektör yetkilileri, fiyatların geçtiğimiz yıla göre yüzde 30 ile yüzde
80 oranında arttığını ifade ediyor. Etkinliklere karar verirken kültürel trendleri, güncel ve dönemsel eğilimleri dikkate alan sektör, aynı zamanda çeşitliliği ve ulaşılabilirliği de ön planda tutuyor. Bu yıl da milyonlarca kişiye ulaşmayı hedefleyen kültür-sanat sektöründe kış etkinlikleri için de yeni mekanların açılması gerektiğine dikkat çekiliyor.
Sponsorlukların destekleri ve belediyelerin de katkısıyla daha çok kişinin kültür ve sanat etkinliklerine erişmesi hedefleniyor. Bu yıl milyonlarca kişinin Türkiye’nin çeşitli yerlerinde düzenlenecek etkinlikleri takip etmesi bekleniyor. Biz de kültür-sanat sektörünün 2024 planlarını ve hedeflerini araştırdık.
YEŞİM GÜRER OYMAK / İKSV
YÜZDE 30 ARTIŞ
Festivaller ve tekil etkinliklerle her yıl ortalama 300 bin izleyiciye ulaştıklarını söyleyen İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) Genel Müdür Yardımcısı Yeşim Gürer Oymak, bu yıl da benzer bir izleyici sayısına ulaşacaklarını belirtiyor. 2024’te bilet fiyatlarının tamamının yüzde 30’un üzerinde arttığına dikkat çeken Oymak, “Festival programlarını, ileriye yönelik sanatçı ve topluluk anlaşmalarını yaparken önümüzü net olarak göremediğimiz bir ortamda, büyük sanatçı ve topluluk anlaşmalarına girmekte zorlanıyor, riskli adımlar atmaktan çekiniyoruz. Şu anda fiyat artışlarını birçok dengeyi göz önünde bulundurarak, izleyicimize enflasyonun etkilerini en düşük seviyede hissettirme çabasıyla planlıyoruz” diyor. İKSV’nin kurucu sponsoru Eczacıbaşı Holding desteğiyle, tüm İKSV etkinliklerinde öğrenci biletlerinin 20 TL’den satıldığını belirten Oymak, Eczacıbaşı Genç Bilet projesi ile her yıl 25 bin öğrenciyi sanatla buluşturduklarını sözlerine ekliyor.
VOLKAN ASLAN / İBB KÜLTÜR DAİRESİ
10 MİLYON SEYİRCİ HEDEFİ
Geçtiğimiz yıl müzik alanında 2,2 milyon, toplamda ise 3,8 milyon izleyiciye ulaştıklarını söyleyen İBB Kültür Dairesi Başkanı T. Volkan Aslan da İstanbul’un 2024 yılında da festivaller kenti olmaya devam edeceğini belirtiyor. Bu sayıların Avrupa’nın müzik merkezleri olarak bilinen şehirlerin dahi ulaştıklarından daha büyük olduğuna dikkat çeken Aslan, bu yıl 10 milyon seyirciye ulaşmayı hedeflediklerini vurguluyor.
Yaşam şartlarındaki maliyet artışının kültür ve sanatın tüm birimlerini de etkilediğini ifade eden Aslan, “Biz ekonomik olarak kültür ve sanat hayatının durması üzerine değil devamı üzerine çalışıyoruz. Mümkün olduğu kadar alanda oluşan krizleri çözmek için uğraşıyoruz” diyor.
FİLİZ OVA / ZORLU PSM
ÇEŞİTLİLİK VE ULAŞILABİLİRLİK
Türkiye’nin en geniş yelpazede sanatsal içerik sunan mekanı Zorlu PSM, yılda ortalama 600 bin kişi ağırlıyor. Geçtiğimiz 11 sezon içerisinde 7 milyondan fazla sanatseveri Zorlu PSM çatısı altında buluşturduklarını söyleyen Zorlu PSM Genel Müdürü Filiz Ova, etkinliklerin yüzde 70’inden fazlasının kapalı gişe oynadığını belirtiyor. Özellikle etkinlik hacminin yüzde 40’ını yurtdışından gelen sanatçı ve etkinliklerden oluşan bir kurum olarak, enflasyon değişimlerinden doğrudan etkilendiklerini ifade eden Ova, “Salonlarımızda yer verdiğimiz etkinliklere karar verirken kültürel trendleri, güncel ve dönemsel eğilimleri dikkate alıyoruz ancak aynı zamanda çeşitliliği ve ulaşılabilirliği de ön planda tutuyoruz. Farklı sahnelerimizde, farklı zevklere hitap eden yapımlarımızla, kültür ve sanata ilgiyi her zaman canlı tutuyor, izleyicilerimizi enflasyonist ortamda dahi kendimize çekmeyi sürdürüyoruz” diyor. Ova, yaşanan artışları bilet fiyatlarına minimumda yansıtmaya çalıştıklarını sözlerine ekliyor.
ZEYNEP BOYNER / BKM
KIŞLIK MEKAN İHTİYACI
Bu yılın takvimini tamamladıklarını, 2025 planlamalarına başladıklarını belirten BKM Uluslararası Etkinlikler Yöneticisi Zeynep Boyner ise bu yılın sonuna kadar 50 bin seyirciye ulaşmayı hedeflediklerini söylüyor. Bilet fiyatlarının dünya genelinde artış gösterdiğine dikkat çeken Boyner, Türkiye’de ise bir önceki yıla göre TL bazında yüzde 82 oranında artış yaşandığını vurguluyor. Bu noktada sponsorların büyük destek sağladığını ifade eden Boyner, şöyle devam ediyor:
“Etkinliklerin boyutları, içerikleri ve kapasitelerini çeşitlendiriyoruz. Bu da çözümlerimizden biri diyebiliriz. Genel olarak sponsorların daha çok desteği gerekiyor. Mekân ve kapasite çok önemli, özellikle kışın etkinlikleri yapabileceğimiz 10 binden fazla kişilik mekanlara ihtiyacımız var. Kış sezonunda Ortadoğu tarafına gelen oldukça değerli isimler oluyor, maalesef İstanbul’da kapasite yeterli olmadığı için bu rotadaki işleri Türkiye’ye çekemiyoruz.”
CEMİL DEMİROK / PIU ENTERTAINMENT
YÜKSEK KUR ETKİSİ
Tiyatro prodüksiyonları gerçekleştiren ve yabancı sanatçıların konser ve şovlarını Türkiye için organize eden Piu Entertainment, ortak yapımcısı olduğu Amadeus, Küheylan, Timsah Ateşi, Aşık Shakespeare ve 1923 oyunlarını yeni tiyatro sezonunda sahnelemeye devam edecek. Yıl sonu için Türkiye’de 200 bin, İngiltere’de 100 bin olmak üzere toplam 300 bin seyirci ile yılı tamamlamayı hedeflediklerini söyleyen Piu Entertainment Yönetici Ortağı Cemil Demirok, enflasyonist ortamın yarattığı maliyet artışına dikkat çekiyor. Başta salon kiraları ve insan kaynağı olmak üzere bütün maliyetlerin arttığına işaret eden Demirok, özellikle yabancı sanatçı ve gruplar için yüksek kurlardan da negatif olarak etkilendiklerini söylüyor. Demirok, “Aynı artışı bilet fiyatlarına bire bir yansıtamadığımız için yüksek maliyetli işleri programa eklememiz kolay olmuyor. Bilet fiyatlarını mümkün olduğunca makul ve erişilebilir tutmaya çalışıyoruz. Projelere başlarken fizibiliteleri çok özenli yapmak ve yeni işlere başlarken iki defa düşünmek gerekiyor” diyor.
CAN AYDOĞDU / JOLLY JOKER
AVRUPA’YA AÇILACAK
Bu yıl ilk defa yurtdışında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de bir mekan açtıklarını ifade eden Jolly Joker Genel Müdürü Can Aydoğdu da yurtdışı açılımına Avrupa ile devam etmek istediklerini belirtiyor. 2022 yılında başlattıkları açık hava konserlerine devam edeceklerini söyleyen Aydoğdu, yıllık ortalama 4 bin adet etkinlik düzenlediklerini, 2024 yılında da 1,5 milyon ziyaretçiye ulaşmayı hedeflediklerini kaydediyor. Alaçatı’da yaz sezonunda Jolly Joker Private konseptini açacaklarını vurgulayan Aydoğdu, “Alaçatı’ya Jolly Joker’in çok özel bir konsepti olan Private’ı getireceğiz. Eylül ayında ise İstanbul’da 2, İzmir’de bir yeni konser mekanı açılışı için çalışmalarımız devam ediyor” diye konuşuyor. Bir konserin yeme-içme tüketimi dahil ziyaretçiye maliyetinin geçen yıla oranla fiyatlarda yüzde 60 arttığına dikkat çeken Aydoğdu, etkinlikleri erişilebilir kılacak şekilde fiyat politikaları ile ilerlediklerini sözlerine ekliyor.
“Çağdaş, sürdürülebilir ve inovatif plan yapıyoruz”
MURAT ABBAS / İBB KÜLTÜR AŞ GENEL MÜDÜRÜ
“Müzelerden kültür merkezlerine, sayısını 26’ya çıkardığımız İstanbul Kitapçısı şubelerinden kamusal sergi alanımız Taksim Sanat’a kadar sorumluluğumuz altındaki tüm işletmelerde sektörün ihtiyacı olan kültür sanatın erişilebilirliğini artıracak inovatif projeleri öne çıkarmaya devam ediyoruz. Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu’nda yeni sezonu açtık. Geçtiğimiz yıl yaptığımız iş birlikleriyle mekânı yeni bir görünüme kavuşturduk. Müze Gazhane’de yoğun bir içerik programımız halihazırda devam ediyor. Festival Park Kadıköy’ü 2022 yılında şehrimize kazandırdık. 10 bin kişi kapasiteli mekân, 50’den fazla etkinlikle 200 bine yakın katılımcıyı ağırladı. Gelecek planlarımızdan biri de çok önemsediğimiz bir proje olan Müzik TR100. Cumhuriyetimizin 100’üncü yılına özel olarak Türkiye’de 1923-2023 arasında yayınlanmış müzik eserleri arasından, 170’ten fazla şarkı ile şarkıyı 14 plak, 1 kaset, 4 CD, kapsamlı bir katalog ve dijital çalma listeleri ile derleyen bir kutu seti. Müzik TR100, Cumhuriyeti’nin ilk 100 yılının müzikal panoramasını oluşturan kapsamlı bir proje. Kültür sanat planlamalarımızı yaparken; ‘çağdaş, sürdürülebilir, yaratıcı ve inovatif olma’ prensibini ilk sırada tutuyoruz. Bu düşünceden hareketle müzelerimizde Night Shift konseptli özel içerikler üretiyoruz. Böylelikle Yerebatan Sarnıcı ve Şerefiye Sarnıcı gibi tarihi yapıları yalnızca bir kültür mirası olarak değil; farklı disiplinlerde sanat etkinliklerinin deneyimlendiği yaşayan bir müze olarak konumlanıyor.”