Yemeksepeti güzel bir örnek oldu. Satış sonrası 27 milyon dolar çalışanlara dağıtıldı. Insider’dan Tvin’e, Yolcu360’tan Picus’a kadar hızlı büyüyen pek çok start up Yemeksepeti’nin izinden giderek hisse opsiyon planı hazırlıyor. Aslında yetenekleri elde tutmak için yüksek maaş yerine hisse vermek iyi bir plan. Bu hem çalışan bağlılığını hem motivasyonu artırıyor. Yatırımcı gözünde ise avantaj sağlayıp yatırım almayı kolaylaştırıyor.
American Management Association’ın araştırmasına göre işten ayrılan bir personelin şirkete maliyeti, bir yıllık brüt ücretinin yüzde 50’si ile 150’si arasında değişiyor.
Hisse opsiyonlarıysa yetenekleri elde tutmak ve potansiyel çalışanlara ulaşabilmek için en önemli araçlardan biri. Çalışana yüksek ücret paketi sunamayan start up’lar için pek çok avantaj sağlıyor. En önemlisi çalışan bağlılığı ve motivasyonunu artırıp şirket değerini yükseltiyor.
'DÜNYADA BİNLERCE ÇALIŞAN HİSSE OPSİYONLARIYLA MİLYONER OLDU'
Hisse opsiyonlarıyla dünyada binlerce çalışanın milyoner olduğunu belirten REM People CEO’su Bülent Peker, “Bazı yetenekli çalışanlar için hisse opsiyonu büyük bir cazibeye dönüşebiliyor” diyor. Uzun vadeli hisse opsiyon planının uygulandığı Amazon’da da maaştan çok hisse çalışanları motive ediyor.
Yemeksepeti’nin satışı sonrasında şirketin kurucularından Nevzat Aydın’ın 27 milyon doları çalışanlarına dağıtmasının yarattığı pozitif etki de büyüme aşamasındaki pek çok girişimin hisse opsiyon planları üzerinde çalışmasına neden oluyor.
Galata Business Angels Yönetici Direktörü Ata Uzunhasan, “Her bir start up çalışanı, çalıştıkları girişim exit ettiğinde Yemeksepeti’nde olduğu gibi exit’ten pay alma hayalini kuruyor” diyor.
AVANTAJI FAZLA
Opsiyon sisteminin en önemli avantajı, yetenekleri çekmeyi ve elde tutmayı kolaylaştırması. Büyük şirketler yetenekleri çekmek için dolgun ücret paketlerinden yararlanırken start up’lar bu açığı çalışanlara hisse opsiyonu vererek kapatıyor. İyi bir opsiyon paketi işe alımlarda ibreyi start up’lardan yana çevirebiliyor.
NASIL ÇALIŞIYOR?
Opsiyon sisteminde start up’lardaki yetenekli çalışanlar, maaş paketinin yanında belli süre çalıştıkça nakit bonus yerine şirketin hissesini almaya hak kazanıyor.
Yetenekli çalışanlara hisse opsiyonu vermek isteyen start up’ların en başta vesting (hak ediş) koşullarını tanımladığını anlatan Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü Duygu Eren, “Koşullar gerçekleştiğinde personele opsiyon hakkı olarak hisse veriliyor” diyor.
HİSSE HAVUZU
Önde gelen yatırımcı ve girişimciler, uygulanacak hisse opsiyon modelinin girişimin ilk gününden planlanmasını ve kime ne kadar hisse verileceğinin pazarlığa bırakılmamasını öneriyor. Aksi durumda şirket içi ve çalışanlar arası çatışmalar kaçınılmaz oluyor. Bu nedenle start up’larda en önemli konu “option pool” (hisse havuzu) denen şirketin zaman içinde işe aldığı kritik çalışanları için ayırdığı hisseleri belirlemek.
YATIRIMCILAR İÇİN KRİTİK
Yatırımcılar start up’lara yatırım yaparken en çok ekibe ve şirketteki yeteneklere odaklanıyor. İyi bir ekibe sahip olmak yatırım alma şansını yükseltirken hızla büyüyen bir start up’ta yatırımcıların hiç istemedikleri şey ise takımdan yetenek kaybedilmesi oluyor.
Bu nedenle yatırımcılar yatırım yapacakları start up’larda yeteneklerin kalmasını sağlayan hisse opsiyon planlarının olmasına dikkat ediyor. Hatta bu planları olanlar yatırım almada rakiplerinin önüne geçiyor.
Yazının devamı ve görüşler