Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) ocak ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 11,00 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 48,69'a yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB'nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı.
Rapora göre, tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt gruplar geneline yayılırken, bu gelişmeye en belirgin katkı enerji fiyatlarından geldi.
Enerji enflasyonu, uluslararası petrol fiyatlarındaki artış ile elektrik, doğal gaz, şebeke suyu gibi yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler neticesinde önemli ölçüde yükseldi. Tüketici fiyatları üzerinde başta elektrik olmak üzere enerji maliyetlerindeki artışların ikincil etkileri de izlendi.
Ocak ayında döviz kurları istikrarlı bir görünüm sergiledi. Emtia fiyatları ise Omicron varyantına bağlı gerileme sonrasında tekrar güçlü bir artış gösterdi. Gıda yıllık enflasyonundaki yükseliş alt gruplar genelinde devam ederken, önceki dönemlerde nispeten daha ılımlı seyreden taze meyve ve sebze enflasyonu bu dönemde yüksek artış sergiledi. Temel mal fiyatlarındaki artış eğilimi giyim dışı gruplarda daha belirgin olmak üzere sürdü.
Hizmet enflasyonu ise ulaştırma, lokanta-otel, sağlık ve bakım-onarım alt grupları öncülüğünde yükseldi. Alkollü içecek ve tütün ürünleri fiyatlarındaki artışta özel tüketim vergisindeki gelişmelerin yansımaları izlendi. Başta enerji ve metal olmak üzere uluslararası emtia fiyatlarında sektörler geneline yayılan artışlar ile tedarik zincirlerindeki aksamalar neticesinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar sürdü.
Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve ana eğilimlerindeki yükseliş devam etti. Söz konusu gelişmelerle ocakta önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı; enerjide 4,18 puan, gıdada 2,87 puan, temel malda 2,20 puan, hizmette 2,13 puan ve alkol, tütün ve altında 1,23 puan arttı.
"Kira alt grubunda yükseliş eğilimi ocak ayında hızlandı"
Hizmet fiyatlarının ocakta yüzde 7,89 yükselmesiyle grup yıllık enflasyonu 7,23 puan artışla yüzde 29,56'ya çıktı. Yıllık enflasyondaki yükseliş grup geneline yayılırken, kira ve haberleşme dışındaki alt gruplarda artışlar belirgin oldu. Lokanta-otel alt grubunda fiyatlar yüzde 8,45 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 50,40 seviyesine ulaştı.
Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar, ocakta yüzde 16,88 yükseldi, yıllık enflasyon ise yüzde 39,31 oldu. Son dönem akaryakıt fiyat gelişmeleri ve enflasyonda ulaşılan yüksek seviyeleri takiben, şehir içi ve şehirlerarası yolcu taşımacılığı ile kargo ücretlerinde belirgin artışlar gerçekleşti. Sağlık, bakım-onarım, eğlence ve kültür ile sigorta hizmetleri bu dönemde öne çıkan diğer kalemler oldu.
Mevsimsel etkilerden arındırılmış veriler, geriye dönük fiyatlama davranışının yaygın olduğu kira alt grubunda yükseliş eğiliminin ocak ayında hızlandığına işaret etti.
"Giyim grubunda yıllık enflasyon diğer alt gruplara kıyasla daha düşük seyretti"
Temel mal yıllık enflasyonu ocakta 7,94 puanlık yükselişle yüzde 48,49 seviyesine ulaştı. Bu dönemde, yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükseldi.
Dayanıklı mal fiyatları ocakta yüzde 6,43 artarken, grup yıllık enflasyonu yüzde 56,24 oldu. Yüzde 12,55 ile mobilya ve yüzde 15,79'la beyaz eşya sektörleri fiyat artışlarıyla öne çıkarken, otomobil fiyatları yüzde 1,26 yükselerek, matrah düzenlemesinin de etkisiyle aralık ayına kıyasla daha olumlu bir görünüm arz etti.
Diğer temel mallarda fiyat artışları başta konutun bakım ve onarımı, kişisel bakım ürünleri ve ev ile ilgili ürünler olmak üzere genele yayılmış ve bu grupta yıllık enflasyon yüzde 51,23 seviyesine ulaştı. Giyim ve ayakkabı alt grubunda ocak ayı fiyat indirimleri yüzde 0,41'le mevsimsel ortalamalarına kıyasla bu yıl sınırlı oldu. Buna rağmen, giyim grubunda yıllık enflasyon yüzde 25,04 ile diğer alt gruplara kıyasla daha düşük seyretti.
"Akaryakıt ve tüp gaz fiyatları yüksek oranlarda artış kaydetti"
Enerji fiyatları ocakta yüzde 27,41 ile yüksek bir oranda arttı. Yönetilen ve yönlendirilen kalemlerde fiyatlar elektrikte yüzde 69,96, doğal gazda yüzde 21,35 ve şebeke suyunda yüzde 11,87 yükselerek bu gelişmede öne çıkan kalemlerden oldu.
Bu dönemde yeniden yükselişe geçen uluslararası enerji fiyatları ile akaryakıttaki vergi artışlarıyla birlikte fiyatlar akaryakıtta yüzde 23,35 ve tüp gazda yüzde 11,28 ile yüksek oranlarda artış kaydetti. Böylece, yıllık enerji enflasyonu ocakta 33,45 puan yükselerek yüzde 76,38 oldu.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ocakta yüzde 10,90 artarken, grup yıllık enflasyonu 11,81 puan yükselerek yüzde 55,61'e çıktı.
Bu dönemde işlenmemiş ve işlenmiş gıda grubunun her ikisinde de yıllık enflasyon artmaya devam etti. Taze-meyve sebze fiyatları yüzde 20,82 artarken, bu gelişmede sebze grubu öne çıktı. Fiyat artışları alt gruplar geneline yayıldı. Özellikle yüzde 20,83'le süt, yüzde 17,96'yla peynir ve diğer süt ürünleri, yüzde 22,11'le bakliyat, yüzde 9,97'yle katı-sıvı yağlar ve yüzde 11,17'yle tahıl ürünlerindeki fiyat artışları dikkati çekti.
Böylelikle, yıllık enflasyon taze meyve ve sebze grubunda 26,02 puan artışla yüzde 43,96'ya, diğer gıda grubunda da 8,50 puan yükselişle yüzde 57,85 seviyesine ulaştı. Alkollü içecekler ve tütün ürünleri fiyatları ocakta yüzde 21,90 artarken, yıllık enflasyon yüzde 45,34 seviyesine yükseldi. Bu gelişmede, 2021 yılı ikinci yarısında gerçekleşen üretici enflasyonunun ÖTV tutarlarına yansıtılması belirleyici oldu. Sektörün yıllık manşet enflasyondaki artışa katkısı 1,21 puan düzeyinde gerçekleşti.
"Tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar devam etti"
Yurt içi üretici fiyatları ocakta yüzde 10,45 artarken, yıllık enflasyon 13,64 puan yükselişle yüzde 93,53'e ulaştı. Ocak ayında döviz kurları istikrarlı bir görünüm sergilerken, emtia fiyatları tekrar güçlü bir artış gösterdi. Bu dönemde petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yükseldi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji ve ara mallarında daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi. Aylık bazda en belirgin artış yüzde 13,14 ile dayanıklı tüketim malları grubunda gerçekleşti. Bu gelişmede mobilya, ev aletleri ve ulaşım araçları öne çıktı.
Enerji grubu ocak ayı fiyat artışı yüzde 11,92 olarak gerçekleşirken, bu artışta elektrik enerjisinin üretim ve dağıtımı, rafine edilmiş petrol ürünleri, linyit ve doğal gaz fiyatları belirleyici oldu. Dayanıksız mal grubunda et, fırın ve diğer gıda ürünleri ile süt ürünleri gibi gıda imalatı kalemleri öne çıktı. Ara malı grubundaki aylık artışta ise kağıt ürünleri, plastik ve kauçuk ürünleri, inşaat ile bağlantılı ürünler ve metal ürünleri belirleyici oldu. Sermaye malı aylık fiyat artışında motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları, makineler ve metal yapı ürünler ön plana çıktı.
Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar devam etti.