Rekabet Kurulu, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sürecinde, perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile bunların tedarikçilerinin fiyatlama davranışlarının incelenmesine yönelik soruşturma açarken, Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'u ihlal ettikleri gerekçesiyle BİM Birleşik Mağazalar AŞ, CarrefourSA, Migros, Savola Gıda, ŞOK Marketler ve Yeni Mağazacılık AŞ'ye (A 101) 2,7 milyar liralık idari para cezası uygulamıştı.
Söz konusu ceza kamuoyunda tartışma yaratırken, Rekabet Kurulu Başkanı Birol Küle, alınan kararda delil niteliği taşıyan tüm yazışmaların, iletişim ve koordinasyonun görüleceğini açıklamıştı.
Rekabet Kurulunun 208 sayfalık gerekçeli kararı Rekabet Kurumunun internet sitesinden kamuoyu ile paylaşılırken, kararın tespitler bölümünde, marketlerin e-mail ve WhatsApp yazışmaları dikkati çekti.
Buna göre, Savola ve Migros çalışanı arasındaki yazışmalar şöyle:
(Yudum ayçiçek yağı 5 litre ürününe ait etiket fiyatının 35,90 lira olduğu Nevgross reyon görseli paylaşılıyor)
- "Güzel abi piyasa yükselirse sorun yok:) Bu arada raf fiyatları salı günü itibariyle yükselecek, pazartesi organize olup herkesin salı gününe geçmesi gerekiyor."
- "Pazartesi 39,95 lira raf fiyatına geçiyoruz. Pazartesi sabah mail göndereceğiz size."
- (CarrefourSA'ya ait olduğu düşünülen çeşitli etiket görselleri paylaşılmıştır.) Carrefour sizi bekliyoruz. Şok 1 litre Yudum yarın 10,95 lira rafta. Yarın siz de geçin lütfen.
Savola ve A101 çalışanı arasındaki e-posta yazışması:
- "Merhaba, piyasadaki bozuk fiyat biran önce düzeltilmeli. İyi Çalışmalar."
Savola çalışanı ile A101 çalışanı arasındaki yazışma:
- "Şimdi fiyatı bozuyoruz."
- "Hayır sakın yapmayın. Çok sıkıntı olur. Acil 24,95 ikili fiyata çıkalım."
- "Sıkıntıyı yapan Şok, biz değiliz Biz toplantıda net ifade ettik. Bu oyunda yokuz."
- "Ama dahil oluyorsunuz. Beraber hareket etmemiz gerekiyor."
İki Şok çalışanı arasındaki yazışma:
- Merhaba .. Piyasa organize edildi. Ekte sadece satış fiyatlarını - yarından itibaren geçerli olacak şekilde tanımlayabilir misin."
Şok çalışanlarının başka bir yazışması:
- "Oreo ve Popkek ürünlerinin fiyat geçiş formları ektedir, onayınıza sunarız. Oreo sadece satış fiyatı değişikliğidir, yarın Rakip A ve Rakip M ile eş zamanlı rafa yansıtılacaktır. Popkekler Rakip A ve Rakip M ile birlikte pazartesi rafa yansıtılacak olup salı günü de Rakip B geçecektir."
CarrefourSa çalışanları arasındaki yazışma:
- "Yarınki BİM'in çıkacağı ayçiçek fiyatı geldi az önce. 36,90 dan 39,90 çıkıyor. Abilerle konuştum. Biz fiyatı hemen organize ediyoruz.”
Gerekçeli kararda, belirlenen yazışmalar sonrası belirlenen ürün fiyatlarının listelerine de yer verildi.
Ayçiçek yağında benzer fiyat artışı
Gerekçeli kararda, A101, BİM, CarrefourSA, Migros ve ŞOK tarafından 1, 2 ve 5 litre özel markalı ayçiçek yağı ürünlerine ilişkin olarak 1 Ocak 2018-15 Eylül 2020 tarihlerinde uygulanan günlük etiket fiyatı grafiklerine yer de yer verildi. Grafikte, gözlem döneminin önemli bir kısmında günlük etiket fiyatlarının teşebbüslerin tamamı bakımından bire bir aynı seyretmesi nedeniyle grafiklerde farklı teşebbüslere ilişkin fiyat çizgilerinin büyük ölçüde birbirlerinden ayırt edilemedikleri tespit edildi.
Karara göre, market zincirlerinin, çamaşır deterjanı, çamaşır suyu ve çocuk bezi çeşitlerinde de belli tarihlerde fiyat geçişleri yaptıkları, ve bu ürünlerdeki fiyat geçişlerinin büyük ölçüde aynı olduğu belirlendi.
Topla-dağıt karteli
Karara göre, zincir marketlerin satışa sundukları pek çok ürünün perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip, topla-dağıt (hub and spoke) özelliği de sergileyen kartel niteliğindeki anlaşma veya uyumlu eylemler yoluyla kanunu ihlal etmeleri nedeniyle cezaya çarptırılmaları uygun görüldü.
Rekabet Kurumunca topla-dağıt kartellerinin işleyişine ilişkin video da hazırlandı. Videoda, marketlerin ürün fiyatlarını ortaklaşa belirlemesi ve tüketicilerin yüksek fiyatlarla mağdur olduğu görülüyor.
Videodaki bilgilere göre, topla-dağıt karteller, aynı pazardaki rakiplerin genellikle ortak tedarikçiler aracılığıyla fiyatlarını koordine ettikleri bir rekabet ihlali. Rekabet Kurulu, Mayıs 2020'de başlattığı ve 19 aylık sürecin sonucunda tamamladığı soruşturmada çeşitli zincir marketlerin doğrudan ve dolaylı temaslar yoluyla fiyatlarını ve fiyat artış oranlarını koordine ettiklerini tespit etti. Başlangıcı 2018'e uzanan bu davranışları nedeniyle zincir marketlere idari para cezası uygulanmasına karar verildi.
Videoda, zincir marketlere yönelik, "Piyasada faaliyet gösteren firmaların bu tür eylemlerden kaçınmaları hem kendilerinin hem de ülke ekonomisinin lehinedir." uyarısına da yer verildi. (AA)