Ekonomist Dergisi olarak ‘En Zengin 100’ araştırmasıyla, ülkenin zenginlerini 21 yıldır listeliyoruz. Geçen yılki seçimlerin ardından Cevdet Yılmaz ve Mehmet Şimşek yönetiminde Ortodoks politikalara geri dönüldü. Sıkılaştırma politikalarının etkisiyle enflasyon tarafında düşüş eğilimleri başlarken, kontrollü kur etkisiyle ihracat ve imalat tarafında gerileme olduğu gözlendi. Borsanın performansı, dolar bazında servetleri genel olarak negatif etkiledi. Özellikle sanayi sektörü ağırlıklı iş yapan zenginlerin borsa tarafındaki varlıklarında düşüşler oldu. Ancak büyük zengin aileler işlerinde riskleri dağıtıyor, ülke ve pazar çeşitlemesi yapıyorlar. Bu aileler servetlerini korumayı da başarıyor. İç piyasaya iş yapan ailelerin ise listelerde bir miktar geriledikleri gözleniyor.
29 Eylül-12 Ekim tarihli sayıdan
LİSTENİN İLK 3 SIRASI
Sonuçta listenin ilk sıralarında Koç Ailesi, Ali Sabancı ve kardeşlerinin oluşturduğu Şevket Sabancı’nın ailesi ile Erol Sabancı ve ailesi ilk sıralardaki yerlerini korudular.
LİSTEYE İLK KEZ GİRENLER
Bu yıl listeye iki yeni isim dahil oldu. Savunma sanayiinde sadece Türkiye’de değil, dünyada önemli işlere imza atan Baykar’ın sahipleri Haluk ve Selçuk Bayraktar kardeşler listemize girdi. Bayraktar kardeşler, Türkiye’nin vergi rekortmenleri listesinde de bu yıl zirvede yer aldı. Listeye ilk kez giren bir başka isim ise Tiryaki Agro’nun sahibi Tiryakioğlu ailesi oldu.
BORSA ÖNEMLİ VERİ KAYNAĞI
Yaptığımız çalışmada borsa önemli bir veri kaynağı. Geçen yıl bu çalışmayı yaptığımızda borsadanın toplam değeri yaklaşık 400 milyar dolar iken, bu yıl yaptığımız çalışmada ilave halka arzlar olmasına rağmen toplam piyasa değeri 380 milyar dolara geriledi. Bu iki dönemde dolar kurunda 28,59 TL’den 34,05 TL’ye artış olmasına rağmen, dolar bazında borsa performansının düşük kalması, servet listesini etkiledi. Şöyle ki, borsada halka açık olan büyük şirketler, genelde “En Zengin 100’ listesindeki ailelere aitler. Borsa bu açıdan Koç, Sabancı, Tara, Şahenk, Doğan, Eczacıbaşı, Yazıcı, Özilhan, Erdemoğlu, Torun, Dinçkök, Topbaş, Alaton, Garih gibi ailelerin servetleri hakkında iyi bir veri kaynağı konumunda.
FİNANS VE GIDA PERAKENDE İYİ
Endeks performansına bakıldığında geçen yıl bu araştırmayı yayınladığımızda BİST-100 Endeksi 8.000 seviyesindeydi. Bugün ise 10.000 seviyelerinde bulunuyor. Yine geçen yıl bu araştırmayı yaptığımızda 28,6 TL seviyesinde olan dolar kuru, bugün 34 TL seviyesinde. Yani borsa enflasyona göre çok iyi bir performans sergilemedi. Dolar kuru da borsayı fazla desteklemedi. Sektörel bazda bakıldığında özellikle sanayi endeksi tarafında TL bazında geçen yılla benzer değerler oluştu. Finans ve perakende tarafında ise işlerin daha iyi gittiği görüldü.
Borsa değerlemelerinde şirketlerin toplam değerlerine değil, ailelerin şirketlerdeki paylarına bakıyoruz. Bu hatırlatmayı da yaptıktan sonra genel olarak borsa tarafında geçen yıla varlıklarda gerileme olmasına rağmen Sabancı Ailesi’nin Akbank’ın değerlemesinde dolar bazındaki artış sayesinde servetini artırdığını söyleyebiliriz. Yine Tara ve Gülçelik aileleri Enka’nın değer artışından, Topbaş Ailesi, BİM’in değer artışından olumlu etkilendiler. Anadolu Grubu’nun iki ortağı Yazıcı ve Özilhanlar da Coco Cola ve Anadolu Efes’in performansıyla öne çıktılar.
GEÇMİŞ BİRİKİMLER
Ailelerin geçmiş yıllara ait büyümeden kaynaklanan kâr birikimlerini de unutmamak gerekiyor. Özellikle listenin ön sıralarındaki ailelerin 1950’li yıllardan, bazılarının Cumhuriyetin ilk dönemlerinden itibaren uzun yıllara dayanan servet birikimleri söz konusu. Koç, Sabancı, Eczacıbaşı, Taşkent, Tara, Ülker, Doğan gibi aileler bu kapsamda sıralanabilir. Bu ailelerin artık ikinci, üçüncü nesilleri işlerin başında. Bu aileler sadece iş tarafında değil, kültür, sanat, spor, eğitim, bilim gibi alanlarda da adlarından söz ettiriyorlar. Örneğin, listemizde üst sıralarda yer alan Koç, Sabancı ve Özyeğin Aileleri, Türkiye’nin en önemli üniversitelerini yönetiyorlar. Eczacıbaşı ailesinin, sahip olduğu spor kulübüyle kadın voleyboluna verdiği destek herkesin malumu.
GAYRİMENKUL VE PROJE ZENGİNLİĞİ
Zenginliği etkileyen bir diğer kaynak da gayrimenkul zenginliği. Boğazdaki değeri 100 milyon doları bulan veya geçen yalılar başta olmak üzere, Zorlu, İstinye Park, Galata Port gibi gayrimenkul, önemli zenginlik kaynakları. Bu bölgedeki otellerin sahipleri de bu anlamda dikkat çekiyor. Son olarak bu zincire Rixos Grubu’nun Rixos Tersanesi’nin de eklendiğini belirtelim.
Bunun yanında bir diğer başlık da Torun Ailesi’ne ayrılabilir. Torun Ailesi, Esentepe’deki Denizbank binasını 421 milyon dolara bankaya sattı. Büyük altyapı işiyle uğraşan şirketler de işlerini devam ediyor. Buralarda Hazine garantili ödemeler ile birlikte, Kalyon, Cengiz, Limak, Kolin gibi gruplar listedeki yerini sağlamlaştırıyor.
BÜYÜKLÜK LİSTELERİ
Ekonomist Dergisi’nde yayınladığımız Anadolu 500 çalışması sayesinde, Anadolu’daki büyüklükleri analiz edebiliyoruz. Anadolu’dan çıkan iş insanları, sadece Türkiye’de değil; global piyasalarda da önemli yatırımlara imza atıyorlar. Konukoğlu, Erdemoğlu, Tosyalı, Öksüz, Orhan aileleri bu anlamda ilk akla gelen isimler.
Kardeş yayınımız Capital Dergisi tarafından hazırlanan Global 50 listesine bakıldığında ise, Arçelik, Borusan, Fiba, Eczacıbaşı, Anadolu Grubu, Tosyalı, Rönesans, Yıldırım, Kastamonu Entegre, Yeşim, Evyap gibi şirketler, yeni coğrafyalara, yeni fırsatlara ve yatırımlara koşmaya devam ediyor.
DEVLERİN GİRDİĞİ VE ÇIKTIĞI İŞLER
Türkiye ekonomisinde 2024 yılıyla soğuma sürecine girilirken, sanayi üretiminde maliyet artışlarıyla gelen yavaşlama, ihracatta rekabet sorunları ve kur baskısı, turizmde enflasyon etkisiyle beklenen rüzgârın yakalanamaması gibi bir dizi sorun yaşanıyor. Holdingler de bu dönemde büyüme yolculuklarına yeni kararlarla devam etti. Türkiye’nin en büyük gruplarından Koç Holding, 65 yıllık şirketi Tat Gıda’yı 2,5 milyar TL bedelle satarak bu işten çıkmış oldu. Öte yandan bir önemli satışı da bankacılık tarafında sahip olduğu Yapı Kredi sermayesinin yüzde 6,8’ine denk gelen payını, 6,8 milyar TL bedelle kurumsal yatırımcılara sattı.
İki yıl önce Çelik Halat şirketini satan ve Karel’i bünyesine katan Doğan Holding ise, 2024 yılında da önemli satış ve alımlara imza attı. DMC ve Doğan Burda şirketlerini satan Doğan Holding, dergi yayıncılığı işinden çıkarken, Gümüştaş ve Doku Madencilik şirketlerini satın alarak bu alana girmiş oldu. Holding, ambalaj tarafındaki yatırımlarla da adından söz ettirdi.
2024 yılı halka arz rüzgarının güçlü estiği bir yıl oldu. Bu dönemde Akfen Holding enerji, inşaat ve madencilikte halka arzla satışlar gerçekleştirdi. Hatırlanacağı gibi, Akfen Holding portföyünü daha anlaşılır kılmak hedefiyle 2016 yılında borsadan çıkmıştı. Ardından şirketleri tek tek halka arz etme stratejisiyle borsaya geri dönen grup, halka arz yoluculuğuna enerjinin ardından Akfen İnşaat ve ikinci planda Acacia Maden şirketiyle devam ediyor.
95 bin kişilik çalışanıyla Türkiye’nin en fazla istihdam sağlayan gruplardan biri olan Anadolu Holding ise meşrubat, bira, otomotiv sektörlerini yanı sıra Migros çatısında yatırım yaptığı yeni girişimlerle perakende sektöründeki alanını daha da genişletmeye çalışıyor. Yemek, gönderi, kozmetik perakendesi gibi alanlara yatırım yapan holding, geçen ay yurt içi halka arz etmeden kurumsal yatırımcılara 1,4 milyar TL’lik tahvil ihracı yaptı.
YENİ İŞLERE GİRİYORLAR
Anadolu Bank başka olmak üzere finansta, demir-çelikte enerjide büyük yatırımları olan Habaş grup son olarak Honda’nın Gebze tesisini aldıktan sonra otomotiv sektörüne girdi. Grup 1 milyar Euro yatırımla otomotiv sektörüne giriş yapacağını açıkladı. Böylelikle TOGG’dan sonra yeni bir yerli otomobil daha piyasaya girmiş olacak. Hedef 2025 sonunda aracı pazara sunmak.
8 milyar dolar cirolu dev Kibar Holding ise otomotiv işinden çıktıktan sonra şimdilerde yeni bir alan üzerinde çalışıyor. İngiltere’de 2025 yılında devreye girecek panel üretim tesisine yönelik çalışan grup, yeni iş alanı olarak K-RIDES ile motosiklet dünyasına hitap eden yatırımları yürütüyor. Grup, MV Agusta, Royal Enfield, Mutt Motorcycles, F.B. Mondial, Ultraviolette gibi markaların distribütörlüğünü yapıyor ve bu alanda bir eğitim işine de girecek.
SELÇUK BAYRAKTAR
ZENGİN LİSTESİNE BAYRAKTARLAR'DAN HIZLI GİRİŞ
Baba Özdemir Bayraktar’ın 1986 yılında temellerini attığı Baykar Makine, şimdilerde ikinci kuşaktan Haluk ve Selçuk Bayraktar kardeşlerin yönetiminde Baykar Teknoloji şirketine dönüştü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kızı Sümeyye Erdoğan ile evli olan ve dikkatleri üzerine çeken Selçuk Bayraktar, iş dünyasında insansız hava uçaklarıyla gündeme geldi. Selçuk Bayraktar, artık siyaset koridorlarında da zaman zaman adı geçen isimlerden biri. Baykar Teknoloji 500’ün üzerinde insansız hava aracı üretip satarken aile üyeleri, vergi rekortmenleri listesinde de üst sıralarda yer alıyor.
LİSTEDE DİKKAT ÇEKEN DEĞİŞİMLER
‘En Zengin 100’ listesinin ilk 10 sırasındaki isimler bu yıl da değişmedi. Burada yalnızca geçen yıl 11. sırada yer alan Doğan Holding, yeni yatırım ve nakit akış dengesi ile bir basamak yükselerek 10. sıraya oturdu. Geçen yıl listenin 54. sırasında yer alan Ahlatcı Grubu, bu yıl 13 basamak birden yükselerek 41. sıraya çıkarken, Baykar ile küresel bir başarı yakalayan Bayraktar ailesi bu yıl listeye ilk kez girdi ve 48. sırada yer aldı. Listeye ilk kez giren bir başka isim ise Tiryaki Agro’nun sahibi Tiryakioğlu ailesi oldu. Tiryakioğlu ailesi listenin 96. sırasında yer aldı. STFA Grubu’nun sahibi Taşkent ailesi bu yıl üç sıra yükselişle 82. sıraya otururken, Yıldızlar Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Fehmi Yıldız ise 94. sıradan 88. sıraya yükseldi.
SÜLEYMAN TİRYAKİOĞLU
TİRYAKİ AGRO'NUN BAŞARI HİKAYESİ BÜYÜYOR
Gaziantep’te 1965 yılında Ali Tiryakioğlu’nun çiftçiliğe başlaması ile iş dünyasına ilk tohumlarını atan Tiryakioğlu ailesi, geçen yaklaşık 60 yıl sonunda kendi alanında dünya devleri ile boy ölçüşen bir şirket haline geldi. 11 ülkede 25 üretim tesisi bulunan şirket dört kıtada pirinç ve bakliyat, tahıl, yem ve yağlı tohumlar, kuruyemiş ve organik gıda alanlarında faaliyet gösteriyor. Bu yıl ilk kez ‘En Zengin 100’ listemize 96. sıradan giriş yapan Tiryakioğlu ailesi, yoluna Süleyman Triyakioğlu’nun liderliğinde devam ediyor. Bu yıl ABD’nin önde gelen organik yem üreticisi Ozark Organics’i de bünyesine katan Tiryaki Agro, ABD organik yem pazarının güçlü oyuncularından biri oldu. Şirketin yakın gelecekte de Türkiye ve yakın coğrafyalarda bitki bazlı protein üretimi, soya kırım tesisleri ve Afrika’da yağ ve nişasta üretimi üzerine planları var.
ÇALIŞMA NASIL YAPILIYOR?
- En Zengin 100 çalışmasını yaparken pek çok parametreye bakıyoruz. Öncelik verdiğimiz alanların başında Borsa İstanbul geliyor. Borsadaki şirketlerin ortaklık yapısına bakarak hisse oranında değerleme hesaplanıyor.
- Varlık satışları veya satınalmalar çok yakından takip ediliyor. Yapılan varlık satışları ve alımlarında ortaya çıkan değerlemeler önemli veri kaynağı.
- Yine halka açık şirketler ve satınalma birleşme işlemleri, benzer şirketler için değerleme yapmaya olanak sağlıyor.
- Gayrimenkul varlıkları dünyada olduğu gibi Türkiye’de de önemli bir zenginlik kaynağı.
- Yine son yıllarda Türk şirketlerinin bölgesel ve hatta global ölçekte yaptığı işlerle sağladıkları döviz bazlı gelirler, enfasyona karşı şirket değerlemelerini pozitif etkiliyor. Bu anlamda kardeş yayınımız Capital dergisinin Global-50 araştırması iyi bir veri kaynağı oluşturuyor.
- Capital 500, ISO 500, Vergi listeleri, Anadolu 500 gibi çalışmalar da analiz ediliyor.
- Tüm bunlara baktıktan sonra reel sektörden, finans dünyasından, varlık yönetim sektöründen, gayrimenkul sektöründen uzmanlarla konuşuyoruz.
SÜPER ZENGİNLİKTE ÇİN VE ABD ETKİSİ
Henley & Partners’ın her yıl düzenli olarak yayınladığı, küresel servet istihbarat firması New World Wealth’in özel verilerini kapsayan rapora göre, dünya genelinde serveti 100 milyon doları aşan yatırım yapılabilir likit varlık sahibi kişilerin sayısı 29 bin 350 kişiye ulaştı. Açıklanan yeni verilere göre 100 milyon dolar ve üzerinde servete sahip olanlardan oluşan süper zenginler topluluğu son 10 yılda yüzde 54 oranında genişledi. Senti-milyoner nüfusunda en göze çarpan artış, son 10 yılda 100 milyon dolar sınırını aşan kişi sayısı yüzde 108 oranında artan Çin oldu. Aynı dönemde ABD’de ise senti-milyoner nüfusu yüzde 81 artış gösterdi. Henley & Partners Türkiye Direktörü Burak Demirel, “Senti-milyonerlerin yüzde 60’ından fazlası girişimci ve şirket kurucularından oluşuyor. Senti-milyonerler tarafından kurulan işletmeler, kendi ülkelerinde çok sayıda iyi ücretli iş yarattıkları için orta sınıf üzerinde önemli bir pozitif dönüşüm ve yayılma etkisine sahip. Ayrıca Fortune 500, S&P 500, CAC 40, FTSE 100 ve Nikkei 225’teki şirketlerin çoğunun, daha sonradan senti-milyoner olan kişiler tarafından kurulduğunu görüyoruz” diyor.