Sürdürülebilir tarım girişimciliğini desteklemek amacıyla özel sektör- sivil toplum iş birliği, ürün verimliliğinde başarılı sonuçların ortaya çıkmasına yol açıyor. Bu projelerden biri olan Nestlé DAMAK ve TEMA Vakfı iş birliğiyle hayata geçirilen “Fıstığımız Bol Olsun” projesiyle, Antep fıstığı tarımında sürdürülebilir uygulamalarla verim artıyor. 2011 yılından bu yana devam eden proje kapsamında çalışılan bahçelerde komşu bahçelere kıyasla, proje başlangıcından bu yana verimin 2,5 kat arttığı yapılan analizlerle kanıtlandı. Antep fıstığı üretiminin yüzde 60’ını karşılayan Barak Ovası ile Gaziantep’in Antep fıstığı üretimi yapılan ilçelerinde uygulanan projeyle Antep fıstığı tarımında sürdürülebilirliğin sağlanması amaçlanıyor.
Gaziantep’teki 200 binden fazla kişinin geçiminde payı olan Antep fıstığı tarımının geliştirilmesine destek olan proje kapsamında bugüne kadar 2 bin çiftçiye toprak yönetiminden, hasada kadar uzanan tüm üretim süreçleri hakkında eğitimler verildi. Ayrıca başlatılan çocuk eğitimleriyle yaklaşık 4 bin 500 çocuğa ulaşıldı. Halihazırda devam eden eğitim çalışmalarıyla Gaziantep, Türkiye ve dünya için Antep fıstığının önemi konusunda farkındalık yaratmak, çocukları anne ve babalarının üretimini yaptığı yerel ürünün değeri hakkında bilgilendirmek, bu ürüne sahip çıkmalarını ve üretime devam etmelerini özendirmek hedefleniyor.
“Yok Yılı” artık yok
Bilimsel temelli tarım uygulamalarıyla toprağın ve çevre ekosistemlerinin korunduğu proje verim artışıyla üreticilerin yüzünü güldürmeye devam ediyor. Gerçekleştirilen araştırmalar çerçevesinde, 2011 yılından beri projeden yararlanan çiftçilerin yüzde 91’i “yok yılı” olarak tabir edilen senelerde yaşanan verim düşüşlerinin azaldığını ve artık her yıl ürün alabildiğini belirtiyor. 2014 yılında projeye dahil olan çiftçilerin ise yüzde 61’i her yıl ürün elde ettiğini ifade ediyor.
“Fıstık yol arkadaşımız”
Nestlé’nin çalışmalarının temelinde yer alan “Ortak Değer Yaratma” anlayışı doğrultusunda bireyler, aileler, topluluklar ve gezegen için farkındalık ve fayda yaratacak adımlar attıklarını belirten Nestlé Pazarlama ve Kurumsal İletişim Direktörü Zeynep Sungu, “Bizim fıstık ile başlayan yol arkadaşlığımız, bundan 90 yıl öncesine, Türkiye’nin ilk Antep fıstıklı çikolatası Nestlé DAMAK’ın 1933 yılındaki üretimine dayanıyor. Antep fıstığı DAMAK için vazgeçilmez bir ürün. Biz de bu efsanevi lezzet nesiller boyu aynı tadı koruyabilsin, ‘bidamakguzellik’ hep var olsun ve fıstık hak ettiği değere ulaşabilsin diye 12 yıl önce kolları sıvadık ve kendimizi ‘Fıstığımız Bol Olsun’ demeye adadık” diye konuşuyor. Bugün iklim değişikliğinin etkilerini ciddi şekilde hissederken, en değerli miraslarımızdan fıstığın yarınlara taşınabilmesinden çiftçilerimizin geçim kaynaklarının iyileştirilmesine birçok önemli çalışmaya imza attıklarını kaydeden Sungu, “‘Fıstığımız Bol Olsun’ da ‘Ortak Değer Yaratma’ yaklaşımımızı en iyi şekilde temsil eden çalışmalarımızın başında geliyor. Yarınları da düşünerek, doğal varlıkların sürdürülebilir kullanımı ile fıstığı gelecek nesillere ulaştırmaya devam edeceğiz” diye konuşuyor.
En uzun soluklu proje
Fıstığımız Bol Olsun projesindeki başarının temelini, bilimsel bilgi ile donatılan uygulanabilir çözümlerin oluşturduğunu vurgulayan TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç, “DAMAK ve Antepfıstığı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü iş birliğiyle yürüttüğümüz projemizde şimdiye dek üreticileri toprak sağlığını koruyan bilimsel uygulamalar ile tanıştırdık, Antep fıstığı verimini ve kalitesini artırdık” diyor.
Verilen eğitimlerin yanı sıra, toprak yönetiminden hasada kadarki tüm süreçte çiftçilerin yanında olarak danışmanlık desteği vererek gerçekleştirdiklerini kaydeden Ataç, şöyle konuşuyor: “Aynı zamanda bahçelerdeki erkek ağaç, eksikliği ve bölgedeki uzman aşıcı ve budamacı ihtiyacı gibi sorunların çözümüne odaklandık. Milli Eğitim Bakanlığı iş birliği ile sertifikalı 124 aşıcı ve 158 budamacı yetiştirdik. Bahçelerde yaklaşık 50 bin adet dişi ağacı dölleyecek 3 bin 500 adet aşılı erkek ağaç dikimi yaptık. Antep fıstığı tarımı yapılan topraklarda organik maddeyi artırmaya yönelik toprak düzenleyici organik gübreler, kompost ve yeşil gübre uygulamaları gibi toprak dostu örnek uygulamaları da çiftçilerimizin uygulamalarına dâhil ettik. 2023 yılı sonuna kadar devam edecek üçüncü faz çalışmalarımızla kazanımların yaygınlaştırılmasını ve geleceğe taşınmasını hedefliyoruz.”
Ekonomide Antep fıstığının önemi
*Türkiye’de yaklaşık 50 bin tona yakın tablet çikolata tüketiliyor. Bunun yaklaşık 10 bin tonu ise Antep fıstıklı çikolata. Yani tüketilen her 5 tabletten 1’i antep fıstıklı tablet. Antep fıstığı ve ürünlerinin toplam ihracatı 200 milyon doları aşıyor.
*Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) rakamlarına göre, dünya üretiminde en fazla paya sahip üç ülkenin 2017-2021 yılları ortalama dekar başına verim sıralamasında Amerika 313 kg ile 1. sırada, İran 97 kg ile 2. sırada, Türkiye 63 kg ile 3. sırada yer alıyor.
* Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’nin Antep fıstığı alanı 2010 yılından 2022 yılına yaklaşık 2 kat artarak 2,2 milyon dekardan 4,1 milyon dekara yükseldi. Toplam ağaç sayısı da 2010 yılından 2022 yılına 2 katın üzerinde artarak 40 milyondan 84 milyona ulaştı. Bu ağaçların yüzde 70’i meyve veren yaşta ağaçlardan oluştu.
*2022 yılı verilerine göre; Gaziantep; Türkiye’deki Antep fıstığı üretim alanlarında yüzde 35’lik payla Şanlıurfa’nın (yüzde 39) ardından 2. sırada yer aldı. Türkiye’nin toplam Antep fıstığı üretiminde Gaziantep toplam üretimin yüzde 23’ini karşılarken, Şanlıurfa ise yüzde 45’ini karşıladı.