QNB eFinans Kanal Satış ve
İş Ortakları Bölüm Müdürü
İLKE ALTIN
Ülkemiz COVID-19 ile mücadelesini sürdürürken her yayın ortamında sıkça geçen "uzaktan" ve "dijital" kelimeleri ne kadar da hayatımıza girdi. Sokakta oynamasını istediğimiz çocuğumuzu ders dinlemesi için ekran önüne biz zorla oturtur olduk. Her konuda daha fazla bilgisayarlar, sistemler, telefonlar, tabletlerle haşır neşir bir hale geçtik.
Malî alanda dijitalleşme konusunda e-Fatura uygulamasından beri öncü ve örnek olan ülkemiz uzun bir süre evvel elektronik uygulamasını canlıya aldığı serbest meslek sahiplerinin ödeme belgesi olan serbest meslek makbuzlarını bir süre evvel zorunlu elektronik uygulamaya alacağını duyurmuştu.
Uygulamanın başlangıcı 1 Haziran 2020 olacak.
Türkiye Cumhuriyeti sınırlarında serbest meslek faaliyetinde bulunan serbest meslek erbabı, meslekî faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilatı için iki nüsha "Serbest Meslek Makbuzu" düzenleyerek, bir nüshasını müşterisine vermek bir nüshasını da kayıtlarında bulundurmak zorunda.
Geçmişte kırtasiyelerden temin edilmiş makbuzları hatırlayanlar vardır. Bazı meslek sahipleri halen bu belgeleri elle doldurup alıcıya teslim etmekte.
Bir de tabiî son dönemde daha çok serbest meslek faaliyetinde bulunan hekimlerin (diş hekimleri ile veteriner hekimler dahil) şahsî muayenehanelerinde kredi kartı ile yapılan ödemelerde POS cihazlarından çıkmaya başlayan makbuzlar çoğu kez kredi kartı slipinin ekinde farkında olmadan aldığımız belgeler.
Bu belgelerin de, 5 Ocak 2008 tarihinde 26 bin 747 no'lu Resmi Gazete'de yayınlanan 379 sıra no'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile serbest meslek makbuzu olarak kabul edilmesi uygun görülmüştü ve dolayısıyla artık tam elektronikleşecekler.
Bahsedilen matbu makbuz ve POS cihazından çıkan makbuz ("slip makbuz" diyelim adına), 17 Aralık 2017 tarihinde 30 bin 273 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 487 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'yle elektronikleşmeye müsait hale getirilmiştir.
Yaygın olarak kullanılan belgeler arasında yer alan serbest meslek makbuzu belgesi bu tebliğe istinaden kağıt belge yerine, elektronik ortamda elektronik belge olarak düzenlenebilir, iletilebilir, muhafaza ve ibraz edilebilir hale gelmiştir.
Ancak bu tebliğde e-SMM zorunlu bir uygulama olarak duyurulmamıştı. Alışkanlıklardan vazgeçmenin zor olduğu insan doğasından herhalde, ilk dönemde ancak bin kadar serbest meslek sahibinin bu uygulamaya geçtiğini gördük.
2019 yılında ise dijitalleşmeyi daha yaygın hale getirme kararı alan GİB tarafından 19 Ekim 2019 tarihinde 30 bin 923 no'lu Resmi Gazete'de yayınlana 509 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği içeriğinde bu sefer e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına belirlenmiş meslek mensuplarının geçişi zorunlu kılındı.
KİMLER E-SERBEST MESLEK MAKBUZU KESECEK?
Sıkça soru işareti yaratan bir konu da bu. En son 11 Mart 2020'de GİB tarafından yapılan duyuruda da yer aldığı üzere; vergiden muaf olmayan serbest meslek erbapları,1 Haziran 2020 itibariyle kağıt makbuz kesimine veda edip dijital belgeye geçiş yapacak, yani; e-SMM kesimi başlıyor.
1 Şubat 2020 sonrası mesleğine başlayanlar ise işe başladıkları ayı izleyen 3'üncü ayın sonuna kadar dijitalleşmek durumunda. Örneğin, belgesini alıp 1 Haziran 2020'de işe başlayan genç mali müşavir 30 Eylül 2020'ye kadar kağıt makbuz kesebilse de bu tarihten sonra e-SMM kesmek zorunda.
Serbest meslek faaliyetinde bulunan kişilerin ortak özellikleri GİB tarafında şöyle tanımlanıyor: "Bir işletme veya firma gibi sermaye koyarak oluşturulmamış, vergi mükellefi kurum ya da şahıs işletmelerinden farklı şekilde şahsi mesaisi, ilmi veya uzmanlık alanına dayanan yani ticari olmayan bilgi ve becerilerini sermayeleştirerek bu işlerin icrasından belirli bir kazanç karşılığı yapanlar. Bu kazanç haliyle vergiye tabiî hale gelir.
Birden fazla serbest meslek erbabı bir araya gelip bir ortaklık kursa dahi bu hâlen serbest meslek faaliyeti olarak görülmekte." Vergiden muaf olmayan serbest meslek erbapları kendilerini bilirler tabiî de, biz isterseniz bir kısa liste yapalım: doktor, diş hekimi, veteriner, mühendis, sanatçı (ressam, heykeltıraş, bestekâr, şarkıcı, müzisyen vb.), sporcu, sanatçı menajeri, sporcu menajeri, arabulucular, gümrük komisyoncuları, ticari borsa ajan veya acenteleri, dava vekilleri veya avukatlar, telif hakkına sahip kişiler veya mirasçıları.
1 no'lu Vergi Usul Kanunu'na göre muhtelif haller ve nüfusa dayalı şekilde bu kapsama girip girmeyeceği değişen arzuhalci, sağlık memuru vb. bir grup var, ancak oralara inmeyelim.
Netice itibariyle, 6 Kasım 1961 tarihli 10 bin 700 no'lu Resmi Gazete'de yayınlanan 193 no'lu Gelir Vergisi kanunu yıllar içinde değişikliklere uğramış olsa da, özünde yer alan, kurumlardan farklı şekilde serbest meslek erbaplarının gerçek kişi olması ve gelir vergisine tabii olmasıdır. Bu resmî gelirin tespitinin de esaslarından biri yazımız konusu olan serbest meslek makbuzudur.
UYGULAMAYA BAŞVURULAR NASIL OLACAK?
Öncelikle altını çizmek istediğim önemli konu, serbest meslek sahiplerinin bir kısmının hali hazırda kullandıkları e-İmzaların yerine mali mühür veya farklı bir e-İmza ürünü almaya gerek yoktur. Bu maliyetler açısından iyi bir haber. Mali mühür de tercih edilebilir, tercih serbest meslek erbabınına bırakılmış durumda.
Sistemin kullanımı için başvuru noktasında iyi haber; e-SMM konusunda GİB'den lisans temin etmiş bir servis sağlayıcı, yani; "özel entegratör" ile çalışılacaksa ayrıca GİB'e Başvuru yapmaya gerek yok.
Ayrıca bu seçenekte makbuz kesimi ve kaydı için kullanılan bir yazılım mevcut ise sistemsel olarak özel entegratör sistemlerine bağlanarak işlem yapmak, yani; ofis yazılımının içinden çıkmadan işleri yürütme imkanı doğuyor. GİB portal üzerinden bir kullanım düşünülüyorsa GİB tarafından açıklanan e-Arşiv Başvuru Kılavuzu'na uygun süreçlerden geçmeleri gerekecek.
GİB sistemlerine doğrudan entegrasyon sistemi tabiî ki bir ihtimal ancak yıllık makbuz adedine bölündüğünde altyapı ve sertifikasyon yatırım ve yıllık maliyeti tek bir makbuzun maliyetini neredeyse meslek mensubunun bir işlemdeki kâr marjını eritme noktasına kadar götürebilir.
Değerli serbest meslek sahiplerine yakında girecekleri dijital dünyaya hoş geldin diyor, kendilerine ve tüm ülkemize sağlıklı günler diliyorum.