Petrol fiyatlarının negatif değerlere ulaşması, tüm dünyada şaşkınlıkla karşılanırken, Simon-Kucher & Partners Kurucusu ve Onursal Başkanı Hermann Simon bu durumun ekonomiye hiç de yabancı olmadığını, aksine uzun yıllardır pek çok sektörde farklı şekillerde görüldüğünü belirtti.
Petrol gibi bazı enerji ürünlerini depolamanın, negatif fiyatlarla satmaktan daha maliyetli olduğunu belirten Simon, bu tür fiyatlamaların zaman zaman yeni ürünlerin piyasaya sunulduğu dönemlerde de yaşandığını aktardı.
Uluslararası petrol fiyatlarında negatif fiyatların görülmesi ve WTI varil fiyatının eksi 40 dolara düşmesi, pek çok kesimde şaşkınlık yaratırken, Simon-Kucher & Partners (SKP) Kurucusu ve Onursal Başkanı Hermann Simon, bu durumun ekonomi için yeni bir kavram olmadığını vurguladı. Negatif fiyat olgusunu marjinal maliyet kavramı ile açıklayan Simon, bu durumun pek çok sektörde yaşandığını ve temel tetikleyicilerin arz ve talep arasındaki dengesizlikler olduğunu belirtti.
Simon-Kucher & Partners Yönetim Kurulu Üyesi ve İstanbul Ofisi Yönetici Ortağı Mert Terzioğlu da, çeşitli sektörlerde, negatif fiyatların yıllardır varlığını sürdürdüğünü ve negatif fiyat durumunun, ürünü satanın değil, ürün için ödeme yapan alıcının fiyatı olarak açıklanabileceğini belirtti. Enerji üretimi ve bankacılıkta pek çok benzer örnek olduğunu aktaran Terzioğlu, “Negatif fiyat kavramında, tetikleyiciler arz ve talep arasındaki dengesizlikler ve sıfır marjinal maliyetlerdir. Hem yeni üretim koşulları hem de dijitalleşme bu tetikleyicilerin arkasındaki itici güçlerdir. Buna ek olarak, dönemsel ve ürünler arası etkiler, negatif fiyatların en iyi düzeyde olmasını sağlayabilir.” dedi.
"PETROLDE İLK KEZ OLDU"
Simon, petrol fiyatlarında oluşan negatif fiyat ile ilgili olarak ayrıca, “Normal işlemlerde, müşteri satıcıya pozitif bir fiyat öder ve karşılığında ürünü veya hizmeti alır. Müşteri, satın alınan malın yararı varsa, pozitif fiyatı ödemeye hazırdır. Satıcının bakış açısından, kısa vadeli düşük fiyat limiti marjinal maliyettir, yani bir ürünü sadece pozitif katkı marjında sattığı anlamına gelir. Geleneksel dünyada, marjinal maliyetler genellikle sıfırdan büyüktür, bu nedenle sıfır fiyatları nadirdir ve sıfırın altındakiler neredeyse hiç gerçekleşmemektedir. Petrol konusunda ise bu ilk kez oldu.” şeklinde konuştu.
Dijitalleşmenin ve yeni teknolojilerin bu durumu temelden değiştirdiğini belirten Simon-Kucher & Partners Yönetim Kurulu Üyesi ve İstanbul Ofisi Yönetici Ortağı Mert Terzioğlu, ek bir ürün biriminin marjinal maliyetinin genellikle sıfır veya sıfıra yakın olduğunu ifade ederek, “Ancak bu etkiler daha da ileri gider. Güneş enerjisi ile elektrik üretiminin marjinal maliyeti sadece sıfır olmakla kalmaz, üretilen elektrik de tüketilmelidir, yani satın alınmalıdır. Bu durum, ancak tedarikçi alıcıyı satılan ürüne teşvik edici bir fiyatlama gerçekleştirirse gerçekleşir. Bu bugün gördüğümüz tedarikin fazlasının yarattığı negatif petrol fiyatlamasının bir benzeri ve açıklayıcısı niteliğindedir.” dedi.
"DEPOLAMAK, NEGATİF FİYATLA SATMAKTAN DAHA PAHALIYA MAL OLABİLİR"
Avrupa Enerji Borsası'nda negatif elektrik fiyatları ile satışın 2008'de 15 saat, 2019'da 211 saate yükseldiğini söyleyen Hermann Simon, geçen yıl, enerji üreticisinin alıcıya yaklaşık on gün boyunca megawatt saat başına (negatif) bir fiyat ödediğini, başka bir deyişle satın alanların elektriğin yanı sıra tüketimleri karşılığı da para aldıklarını belirtti. Hermann Simon konuyla ilgili yaptığı açıklamada bu durum ile ilgili olarak, “Açıkçası, bedelsiz koşulda bile, elektrik arzının talepten daha fazla olmasının tek sonucu depolanamayan tedarik fazlasıdır, elektrik üreticilerinin bu koşullar altında üretimi durdurması gerekiyor. Ancak, bu durum belirli enerji üretim yöntemleriyle mümkün değil. Geleneksel enerji santralleri bile sınırlı esnekliğe sahip. Yani üretilen elektrik satın alınmalıdır. Bu satın alma işlemi ise, yalnızca elektrik üreticisi müşteriye negatif bir fiyat öderse gerçekleşebilir. Pozitif fiyatlara sahip günlerde üretim yapabilmek ve kar elde edebilmek için, üreticilerin elektriği negatif fiyatlara sahip günlerde sübvanse etmeleri gerekiyor. Şu anda gözlemlediğimiz negatif petrol fiyatları ile aynı koşullarla karşılaşıyoruz. Petrol üreticisinin, üretimi kesintiye uğratmak veya pahalı depolama kapasiteleri kiralamak yerine, alıcıya bir şey ödemesi daha avantajlı.” dedi.
Bankacılık ve ilaç sektörlerinde de negatif faiz oranlarının görüldüğünü aktaran Simon, dönemler arası, çapraz ürün veya kişi ile ilgili faktörler nedeniyle olumsuz fiyatların ortaya çıkabileceği özel durumlar olduğunu belirtti. İlaç sektöründe ücretsiz numunelerin, yani sıfır fiyatın, yeni ürün lansmanları için yaygın olduğunu vurgulayan Hermann Simon, “Burada, fiyatın marjinal maliyetlerin üzerinde olması gerektiği kuralı, ürün lansmanı aşamasında ihmal edilir. Bu strateji, sıfır fiyatın sonraki dönemlerde satışları teşvik ederse, yani ücretsiz örnekle kazanılan müşteriler gelecekte ürünü daha sık satın alırsa mantıklıdır.” dedi.
"TANITIM İÇİN NEGATİF FİYAT PEK ÇOK SEKTÖRDE YAYGIN"
Negatif fiyat olgusunun uzak olmadığımız bir kavram olduğunu vurgulayan Mert Terzioğlu, Commerzbank’ın uzun süredir yeni müşterilerine 50 Euro kredi verdiğini, bunun da negatif bir fiyat ödediği anlamına geldiğini belirtti. Terzioğlu, “Bu durum, METRO Cash & Carry'nin yeni müşterilere verdiği kuponlar için de geçerli. İlk aşamasında PayPal da negatif fiyatlar kullandı ve her yeni müşteri 20 ABD doları aldı.
Amerika'da yaygın olan geri ödeme kampanyalarının da bu duruma bir örnek olduğu aktaran Terzioğlu, “Bu yöntemle, 30.000 dolar karşılığında bir araba satın alırsınız ve sonra 2.000 dolar nakit geri alırsınız. Bu 2.000 dolar negatif bir fiyat olarak yorumlanabilir. Burada birçok tüketici bunu anlamsız bulabilir ancak Daniel Kahnemann'ın umut teorisinin bu duruma bir cevabı var. 30.000 doların ödenmesi algıda bir değer belirler, bu meblağın ödenmesi ile sahip olan ürünü eşleştirir. Bu değer, aracı elde etme avantajı ile dengelenir. Üçüncü bir fayda bileşeni de vardır; yani 2.000 dolar nakit almanın yararı. Bu fayda algıda yeni bir boyut açar ve arabanın değerinin belirlenmesinde bir rol oynar. Ancak, birçok otomobil alıcısı sadece 28.000 dolar ödemeyi, nakit geri ödeme almaktan daha değerli olarak görüyor.” dedi.
Temel sorunun, pazarlama ve tanıtım önlemlerinin negatif fiyatlara kıyasla çalışma şekli olduğunu belirten Simon-Kucher & Partners Onursal Başkanı Simon, yeni ürün lansmanlarında negatif fiyatların oldukça nadir olduğunu, ancak negatif bir fiyatın, daha büyük bütçeler harcamak zorunda kalmada reklam ya da benzer önlemlerden daha etkili olabildiğini vurguladı. Marjinal maliyetlerin sıfıra yaklaşmasıyla, bu koşulların daha olası hale geldiğini ifade eden Simon, “Bazı tedarikçiler sıfır fiyat sınırının altına inecek ve ürünlerini negatif fiyatlarla sunacaktır. Bugün bile, promosyonlarda marjinal maliyetlerin altındaki fiyatlar kullanılmaktadır. Gelecekte daha fazla negatif fiyat görebiliriz.” dedi.
Negatif fiyatların giderek daha fazla görüldüğünü ve bu fiyatların arkasında, fiyat tabanını sıfırlayan üretim ve maliyet koşulları olduğunu belirten Mert Terzioğlu, “Bu, fiyat sıfır olduğunda talep yetersiz olmasına rağmen satılması gereken aşırı arzdan kaynaklanabilir. Bu şu anda petrol fiyatı için geçerli olan durum, yıllardır elektrik fiyatlarında da görülüyor. Dönemler arası ve ürünler arası etkiler düşük marjinal maliyetlerle birleştiğinde de negatif fiyatlara yol açabilir. Optimal çözümlere ulaşmak için, promosyon önlemlerinin ve negatif fiyatların etkileri ölçülmelidir. İnternet çağında, negatif fiyatlara yapılacak yatırımların gelecekte daha fazla ödemesi beklenebilir.” şeklinde konuştu.