BBC'nin analizine göre Çin'de elektrik kesintileri çok da olağandışı bir durum değil. Ancak bu yıl ekstra faktörler elektrik krizini tetikledi. Yaşanan durumun, kış yaşlaşırken Çin'in kuzeydoğusundaki sanayi merkezleri ve dünyanın geri kalanı için etkileri olabilir.
Peki, Çin neden elektrik kesintilerinden etkileniyor? Analize göre Çin, geçmişte elektrik arzını taleple dengelemek için mücadele etti ve bu durum çoğu zaman Çin'in pek çok eyaletini elektrik kesintisi riskiyle karşı karşıya bıraktı. Yaz ve kış aylarında en yüksek güç tüketimi zamanlarında sorun daha hissedilir oluyordu.
Ancak bu yıl ekstra faktörler var. Pandemi sürecindeki tam kapanmaların ardından dünya açılmaya başladıkça Çin mallarına olan talep artıyor ve fabrikalar da üretim için daha fazla enerjiye ihtiyaç duyuyor. Çin'in
Pekin yönetiminin 2060 yılına kadar ülkeyi karbon nötr hale getirme çabası sırasında uyguladığı kurallar nedeniyle kömür üretiminin yavaşladığı görüldü. Ve elektrik talebi arttıkça, kömürün fiyatı da yükseldi.
Habere göre Çin yönetimi elektrik fiyatlarını sıkı bir şekilde kontrol ettikçe, kömürle çalışan elektrik santralleri zararına çalışmak istemiyor ve birçoğu bunun yerine üretimlerini büyük ölçüde azaltıyor.
Ülkede başlıca üretim alanlarındaki şirketlerden talebin yoğun olduğu dönemlerde enerji kullanımını azaltmaları veya çalıştıkları gün sayısını sınırlamaları istendi.
Çelik üretimi, alüminyum eritme, çimento üretimi ve gübre üretimi gibi enerji yoğun sektörler, kesintilerden en çok etkilenen işletmeler arasında yer alıyor.
Resmi rakamlar, Eylül 2021'de Çin fabrika faaliyetinin, koronavirüs kapanmlarının ekonomiyi felç ettiği Şubat 2020'den bu yana en düşük seviyeye düştüğünü gösterdi.
Elektrik kesintilerine ilişkin endişeler, küresel yatırım bankalarının ülkenin ekonomik büyümesine ilişkin tahminlerini düşürmesine yol açtı. Goldman Sachs, ülkenin endüstriyel faaliyetinin %44 kadarının elektrik kesintilerinden etkilendiğini tahmin ediyor. Şimdi, dünyanın en büyük ikinci ekonomisinin bu yıl bir önceki %8,2'lik tahminden daha düşük bir seviyede %7,8 oranında büyümesini bekliyor.
Küresel olarak, kesintiler özellikle yıl sonu alışveriş sezonuna doğru tedarik zincirlerini etkileyebilir.
Çin sorunu çözmek için ne yapıyor?
Çin Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC), bu kış ana önceliği ülkenin kuzeydoğusundaki enerji arzı ile sorunu çözmeye verdi ve bir dizi önlem aldı.
Tedbirler, üretimi artırmak için üretici firmalarla yakın çalışmayı, tam kömür arzını sağlamayı ve elektriğin paylaştırılmasını teşvik etmeyi içeriyor.
Üretici firmaları temsil eden Çin Elektrik Konseyi, kömürle çalışan elektrik şirketlerinin kış sıcağı ve elektrik tedarikini garanti altına almak için artık "her ne pahasına olursa olsun tedarik kanallarını genişlettiğini" söyledi.
KIŞ ÖNCESİ ENERJİ KRİZİ
AA'nın Çin'deki krizle ilgili analizi ise şöyle: Çin’de büyük ölçüde kömüre bağımlı elektik üretimi, termik santrallerde kullanılan kömürün küresel fiyatının artması nedeniyle kış ayları öncesinde enerji krizine sebep oldu.
KÖMÜR FİYATLARINDAKİ ARTIŞ ARZI OLUMSUZ ETKİLİYOR?
Ülkede elektrik üretiminin yüzde 56’sı kömürle çalışan termik santrallerden sağlanıyor. Üretim altyapısının eski ve verimsiz olduğu bu santraller, elektrik arzının küresel kömür fiyatlarındaki dalgalanmalardan olumsuz etkilenmesine yol açıyor.
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tedarik zincirlerini sıkıştırması nedeniyle geçen yıl yaklaşık iki kat artan küresel kömür fiyatları, salgın sonrası ekonomik toparlanma ve artan taleple birlikte artışını sürdürüyor.
Asya-Pasifik piyasasında gösterge kömür fiyatı olarak kabul edilen Avustralya’nın New Castle Limanı’ndan ihraç edilen bir ton termik kömürün fiyatı, 23 Eylül’de önceki haftaya göre yüzde 3,35 artışla 188,72 dolara kadar çıktı. Fiyat artışı yılık bazda yüzde 215’e kadar ulaştı.
ÜRETİCİLER TAVAN FİYAT UYGULAMASI NEDENİYLE FİYAT ARTIRAMIYOR
Kömür fiyatlarındaki ani artışa karşın, Çin’de elektrik sektöründe tavan fiyatı uygulaması olduğundan hane ve işletmelere kesilen elektrik faturalarının belirli bir meblağı aşmasına izin verilmiyor.
Üreticiler fiyat artışını tüketiciye yansıtamadığından, zarar etmemek için elektrik arzını kısıtlama yoluna gidiyor.
Çin medya kuruluşu Caixin’in haberine göre, Guangdong eyaletindeki bir termik santral, termik kömürün tonunu 216,9 dolara satın alırken, bu fiyattan aldığı kömürle 1 kilovatsaatlik elektriği yaklaşık 6,9 sente üretebiliyor.
Ekonomik ve finansal veri hizmetleri şirketi CIEC’in aktardığı fiyat bilgilerine göre, Ağustos 2021 itibarıyla Çin’in 36 kentinde bir kilovatsaat elektriğin ortalama fiyatı haneler için ortalama 8, sanayi kuruluşları için 9,1 sent civarında.
Üretim ve iletim maliyetleri göz önüne alındığında üreticiler bu koşullarda çoğu zaman zararına üretim yapmak zorunda kalıyor.
TALEP ARTARKEN STOKLAR AZALIYOR
Çin Enerji İdaresi (NEA) verilerine göre, Çin’de ocak ile ağustos ayları arasında elektrik tüketimi önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,8 arttı. Artan talebe yanıt vermek üzere aynı dönemde termik santrallerin işleme süresinde de yüzde 9,53 artış oldu.
Artışta salgın sonrası toparlanmanın rolü olduğu anlaşılıyor. Salgın öncesi, 2019 yılının ilk 8 ayında elektrik tüketimi önceki yıla göre yüzde 4,4, santral işleme süresi ise yüzde 3,64 artmıştı.
Öte yandan, kömür arzı ve stoklarında talepteki artışı karşılayacak bir genişleme gözlenmiyor. Çin Ulusal Kömür Ajansı (CNCA) verilerine göre, yılın ilk yarısında kömür tüketimi önceki yıla göre yüzde 10,7 artışla 2,1 milyar tona ulaşırken, ham kömür arzı yalnızca yüzde 6,4 artışla 1,95 milyar ton oldu. Bu arada kömür ithalatı da yüzde 19,7 azaldı.
Çin’de kömür arzının yüzde 90’ı yerel üreticilerce sağlandığından, açığın kısa vadeli tedbirlerle kapanması mümkün görülmüyor. Ayrıca, çok sayıda eyaletin santrallerin açığını kapatacak stokları bulunmadığına dair haberler geliyor.
KRİZ KIŞ AYLARINDA ISINMA SORUNU YARATABİLİR
Krizin Çin’deki fabrikaların Batı’daki Noel Bayramı hazırlıkları için üretime hız vermesi gereken bir döneme denk gelmesi nedeniyle, uluslararası tedarik zincirlerini olumsuz etkileyeceği öngörülüyor.
Merkezi hükümet ve yerel yönetimler farklı yaklaşımlarla krize yanıt vermeye çalışıyor. Güç kesintileri ve kademeli arz, en yaygın görülen çözüm biçimi. Buna karşın Guangdong ve Hunan eyaletleri, elektrik üretimini yeniden karlı hale getirmek için dalgalı tarife uygulamasına geçti.
Krizin Çin’de 1 Ekim Ulusal Günü’nü izleyen bir haftalık tatilin öncesine denk gelmesinin ise enerji tüketiminde yol açacağı artış nedeniyle sorunu şiddetlendirmesi bekleniyor.
Ancak asıl endişe kaynağı elektrik krizinin soğuk kış aylarında ısınma sıkıntısına yol açması.
Krizden en çok etkilenen kuzeydoğu eyaletleri 2017’de üretim krizinden kaynaklanan ısınma problemleri yaşamış, çok sayıda yerleşimde kömüre dayalı ısınma sistemleri kullanılamaz hale gelmişti.