Capital Dergisi'nden Ayçe Tarcan Aksakal'ın haberine göre 2022, ücretler anlamında sıra dışı bir yıl olarak tarihe geçti, tüm öngörü ve varsayımlar alt üst oldu. Enflasyondaki hızlı yükseliş ve alım gücündeki değişimler nedeniyle pek çok şirket planlanan zam dönemi gelmeden çalışanlarını destekleyici uygulamaları ve ara zamları hayata geçirdi. Bunun sonucunda hemen her sektörde, şirketlerin yılda 2, 3, hatta 4 kez ücret düzenlemesine gittiği görüldü.
2023’te ise asgari ücret bir yıl önceye göre yüzde 100 artışla 8 bin 506 TL olarak belirlendi. Memur ve emeklinin zammı ise bu yıl için yüzde 30 oldu.
Yeni asgari ücretin, bu yıl beyaz yakalıların ücretlerini nasıl etkileyeceği en fazla merak edilen konuların başında yer alıyor. Çünkü asgari ücretteki artış, aynı oranda diğer kademelere yansıtılamıyor. Tabandan tavana çıktıkça zam oranları azalıyor.
Ancak bu yıl her şeye rağmen özel sektörde zam beklentisi büyük. Buna karşın artış oranının asgari ücret artış oranına ve enflasyon seviyesine göre daha aşağıda kalacağı endişeleri de yaygın.
Türkiye’nin en büyük 500 şirketini kapsayan 2023 ücret araştırması, son 2 yıla göre önemli değişimlere işaret ediyor. Bir taraftan en büyük şirketlerde bile zam belirsizliği yaşanırken diğer yandan 2022’ye göre zam oranlarında artış dikkat çekiyor.
2022’de özel sektörde ara zamlarla birlikte toplam ücret artışı ortalama yüzde 40-65 bandında gerçekleşti. Ancak e-ticaret ve teknoloji alanlarında yüzde 100’ün üzerinde maaş artışı yapanlar da oldu. Bu yıl zam oranları enflasyonun altında kalıyor. 489 firmanın katıldığı Mercer 2023 Ücret ve Yan Haklar Araştırması’na göre 2023 yılında şirketlerin çalışanlarına yapması beklenen toplam ücret oranı artışı, yüzde 61. Bu ay içinde yapılacak ücret artış oranınınsa ortalama yüzde 43 olacağı öngörülüyor.
Enflasyonun çalışan tarafında ücret zammı beklentisini artırdığını söyleyen Mercer Türkiye CEO’su Dinçer Güleyin, “Yüksek enflasyon ve asgari ücretteki artışlar, yeni mezun ücret seviyesini yukarı yönlü oynatırken organizasyonlardaki üst seviye rollerde benzer seviyelerde artışlar yapılmadığı görüyoruz” diyor.
NORM KADRO HAZIRLIĞI
Bu ay beyaz yakalılara ve yöneticilere ortalama yüzde 45 zam yapılacağını öngören BS Executive Search Kurucusu Duygu Kütahya, tüm yıl boyunca planlanan toplam artışın ise ortalama yüzde 70 civarlarında olacağını ifade ediyor. Enflasyon ve olası bir durgunluk konusundaki belirsizlikle karşı karşıya kalan şirketlerin büyük kısmının 2023 Ocak zammını uyguladıktan sonra “bekle ve gör yaklaşımı” benimseyeceklerini ve maaş bütçelerini temkinli bir şekilde artırma yoluna gideceklerini söyleyen Kütahya, “Şirketler ücret artışlarıyla ilgili anlık stratejiler belirleyecek” diyor. Mercer Kariyer Ülke Lideri Şadiye Azışık, geçen yıldan farklı olarak 2023’te şirketlerin herkese aynı ücret artış oranını yapmayacağını daha selektif davranacağını söylüyor. Azışık, “Dünyada resesyon beklendiği için şirketlerde norm kadro hazırlıkları yapılıyor” diyor.
MAKAS DARALIYOR
Asgari ücretteki artışlar, diğer kademelere doğru oranda yansıtılamıyor. Mavi yaka ve giriş seviyesindeki ücret artışları yöneticilerin zam oranlarının çok üzerinde gerçekleşiyor. Bu durum yeni mezunla genel müdür arasındaki ücret makasının daralmasına neden oluyor. Mercer’ın araştırması da Türkiye’de yeni mezunla genel müdür arasındaki ücret makasının daraldığını gösteriyor. 2021’de genel müdürle yeni mezun arasında 16 kat fark varken bugün aradaki ücret farkı 14 kata geriledi.
REKOR OTOMOTİVDE
Mercer 2023 Ücret ve Yan Haklar Araştırması’na göre bu yıl en yüksek ücret artışının yüzde 70,5’le otomotiv sektöründe olması bekleniyor. Otomotivin ardından en yüksek zam oranlarının olacağı sektörlerin başında ise sırasıyla enerji, üretim, otomotiv tedarik sanayi, maden ve metal, lojistik ve finansal hizmetler sektörleri bulunuyor. Bu sektörlerin hemen hepsinde zam oranları yüzde 65’in üzerinde bekleniyor.
Bilişim, yapay zeka, telekomünikasyon, hızlı tüketim, bankacılık, otomotiv, enerji, gıda, ilaç, üretim sektörlerinde ücret artışlarının daha yüksek olacağını belirten Fortune Danışmanlık Kurucusu Ayşen Arıduru, “Turizm, sigorta, sağlık, inşaat, eğitim, iletişim ve hizmet sektörlerinde ücret artışı daha düşük olacak” diye konuşuyor.
DÖVİZLE MAAŞA GEÇİŞ
Başta BT olmak üzere teknoloji, yönetim, şirket değerlemesi, kripto, fintek gibi kritik pozisyonlarda adaylara dövizle maaş veren şirket sayısı artıyor. Döviz vermeyenler ise maaşları Euro veya dolar kuruna endeksliyor.
EYT BELİRLEYİCİ OLACAK
Doğan Holding İK Başkan Yardımcısı Şebnem Bezmen, bu yıl EYT’nin gündeme gelmesiyle bu kapsama giren özellikle kritik rollerde çalışmakta olan yüksek potansiyeli ve performansı olan çalışanlar için farklı uygulamaların devreye alınacağını belirtiyor. “EYT farklı yan haklar ve ücret yönetimi süreçlerini doğurabilir” diyen Bezmen, bu çalışanların emekli olmaması için daha yüksek ücretlerin ödenmesi veya sağlık planlarının farklı şekilde yönetilmesinin söz konusu olabileceğini ifade ediyor. Rekabetçi iş piyasası ve yüksek enflasyonun işverenlerin, yalnızca yetenekleri kendi organizasyonlarına çekmekle kalmayıp aynı zamanda tutundurulmaları için de ücret ve yan hakları yeniden düşünmelerini zorunlu hale getirdiğini söyleyen Bezmen, “Pandemiyle çalışanlara sağlanan yan haklar çalışanın duygusal, sosyal ve finansal olarak sağlıklı olması üzerine kurgulanmaya başlandı ve bu yaklaşımın da devam edeceğini düşünüyoruz” diyor.
BANKALARDA ZAM ORANLARI NETLEŞMEYE BAŞLADI
Öte yandan çalışanlar ocak ayı maaşlarına yansıyacak zam oranlarını beklerken, bazı bankalarda yeni maaşlar açıklanmaya başlandı.
İş Bankası yönetimi çalışanlara 2023 yılı için ortalama olarak yüzde 51,28 oranında zam yaptı. Ayrıca çalışanlara aylık verilen 2000 TL Maxi Puan da 3285 TL'ye çıkarıldı. Böylece zam oranı yüzde 67'ye ulaşmış oldu.
Banka, yemek ücretini ise günlük 128 liraya çıkartırken en düşük çalışanının maaşını ise yan ödemelerle birlikte 18 bin liraya yükseltti.
Öz Finans-İş Sendikası Genel Başkanı Ahmet Eroğlu da, Ziraat, Halk ve Ziraat Katılım bankalarında çalışanların ücretlerine yüzde 55 zam yapıldığını bildirdi.
Sektörlere göre maaşlar ve zam tahminleri ise şöyle:
500 BÜYÜK ŞİRKETTE POZİSYONLARA GÖRE ÜCRETLER
| (500 büyük şirket, aylık net, TL) | ||
| Pozisyon | 2023 | |
| Üst düzey yönetim | Minimum | Maksimum |
| Yönetim kurulu başkanı | 115.000 | 435.000 |
| Yönetim kurulu üyesi | 45.000 | 250.000 |
| Genel müdür | 76.000 | 350.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 58.500 | 170.000 |
| İnsan kaynakları | ||
| İnsan kaynakları direktörü | 50.000 | 140.000 |
| İnsan kaynakları müdürü | 32.500 | 75.000 |
| Yetenek gelişim yöneticisi | 24.500 | 45.000 |
| İnsan kaynakları uzmanı | 14.000 | 27.500 |
| Kalite yöneticisi | 15.000 | 37.000 |
| Bordro uzmanı | 12.500 | 25.500 |
| Bilgi işlem | ||
| Bilgi teknolojileri direktörü | 57.000 | 200.000 |
| Bilgi işlem müdürü | 35.500 | 110.000 |
| Üst düzey sistem programcısı | 32.500 | 75.000 |
| Analist programcı | 23.000 | 60.000 |
| Sistem analisti | 19.500 | 57.500 |
| Network mühendisi | 19.000 | 48.500 |
| PC destek yöneticisi | 15.000 | 35.000 |
| Sistem operatörü | 14.500 | 30.000 |
| Teknik destek operatörü | 13.000 | 27.000 |
| Satış | ||
| Satış direktörü | 45.000 | 190.000 |
| Satış müdürü | 27.500 | 122.500 |
| Bölge satış müdürü | 24.500 | 74.500 |
| Satış temsilcisi/yöneticisi | 14.500 | 44.000 |
| Telesatış operatörü | 10.000 | 22.500 |
| Pazarlama | ||
| Pazarlama direktörü | 54.000 | 145.000 |
| Ürün grup müdürü | 33.000 | 90.000 |
| Ürün müdürü | 21.000 | 65.000 |
| Halkla ilişkiler müdürü | 21.000 | 52.500 |
| Müşteri ilişkileri yöneticisi | 20.000 | 48.000 |
| Pazarlama araştırma uzmanı | 14.250 | 34.500 |
| Halkla ilişkiler uzmanı | 14.250 | 29.500 |
| Hukuk &İdari işler | ||
| Hukuk müşaviri | 35.150 | 160.000 |
| Kıdemli avukat | 24.000 | 65.000 |
| Avukat | 16.500 | 24.500 |
| İdari işler müdürü | 21.000 | 37.500 |
| İdari işler yöneticisi | 18.000 | 27.500 |
| İdari işler uzmanı | 11.500 | 18.500 |
| Bina yöneticisi | 12.500 | 19.000 |
| Bina yönetim uzmanı | 10.500 | 16.000 |
| Finans | ||
| Finans direktörü | 45.000 | 160.000 |
| Mali işler müdürü | 35.000 | 75.000 |
| Muhasebe müdürü | 32.500 | 55.000 |
| Bütçe kontrol müdürü | 22.500 | 44.500 |
| Bütçe uzmanı | 17.500 | 27.500 |
| Finans analisti | 22.500 | 35.000 |
| Muhasebe şefi | 20.000 | 32.500 |
| Muhasebe uzmanı | 13.000 | 25.000 |
| Muhasebe elemanı | 10.000 | 15.000 |
| Satın alma ve lojistik | ||
| Satınalma ve lojistik direktörü | 37.500 | 120.000 |
| Satınalma müdürü | 18.500 | 48.500 |
| Satınalma yetkilisi | 14.500 | 32.500 |
| Lojistik yetkilisi | 12.500 | 27.500 |
| İthalat uzmanı | 12.500 | 22.500 |
| Üretim | ||
| Üretim direktörü | 43.500 | 110.000 |
| Fabrika müdürü | 38.000 | 97.500 |
| Üretim müdürü | 25.500 | 67.500 |
| Kalite müdürü | 18.500 | 45.000 |
| Üretim şefi | 14.500 | 35.000 |
| Endüstri mühendisi | 12.500 | 27.500 |
| Üretim planlama uzmanı | 12.500 | 25.000 |
Kaynak: İK şirketlerinin verileri ve Capital'in araştırması dikkate alınarak Türkiye'nin en büyük 500 şirketindeki ücretleri yansıtacak şekilde oluşturuldu.
İŞE YENİ GİRENLER NE BEKLİYOR?
| İşe yeni girenleri ne bekliyor? (Aylık net maaş,TL) | ||
| Eğitime göre | Minimum (%) | Maksimum (%) |
| Üniversite | 11.500 | 17.000 |
| Yüksek lisans | 14.500 | 24.500 |
| Doktora | 16.000 | 27.500 |
Not: Ücretler Türkiye'nin 500 büyük şirketi dikkate alınarak hesaplandı
SEKTÖRLERE GÖRE ÜCRETLER:
| Sektörlere göre ücretler (aylık net, TL) | ||
| Tekstil -İhracat | 2023 minimum | 2023 maksimum |
| Genel müdür | 48.000 | 192.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 37.500 | 72.000 |
| Müdür | 18.000 | 45.000 |
| Uzman | 10.000 | 21.000 |
| Bankacılık | ||
| Genel müdür | 150.000 | 387.500 |
| Genel müdür yardımcısı | 97.500 | 167.500 |
| Müdür | 31.500 | 85.000 |
| Şube müdürü | 24.750 | 55.000 |
| Uzman | 11.250 | 22.000 |
| Reklam | ||
| Genel müdür | 57.000 | 135.000 |
| Kreatif direktör | 42.000 | 102.000 |
| Art direktör | 35.000 | 91.000 |
| Müşteri ilişkileri direktörü | 33.000 | 68.000 |
| İlaç | ||
| Genel müdür | 107.000 | 330.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 78.000 | 165.000 |
| Müdür | 32.000 | 85.000 |
| Uzman | 15.500 | 35.000 |
| Satış temsilcisi | 12.500 | 21.000 |
| Perakende | ||
| Genel müdür | 63.000 | 185.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 37.500 | 102.500 |
| Müdür | 19.500 | 45.500 |
| Mağaza yöneticisi | 18.000 | 31.500 |
| Uzman | 10.000 | 17.500 |
| Turizm | ||
| Genel müdür | 40.500 | 135.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 33.000 | 87.500 |
| Müdür | 18.750 | 44.500 |
| Uzman | 12.000 | 23.500 |
| Hızlı tüketim | ||
| Genel müdür | 64.500 | 210.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 39.000 | 92.000 |
| Müdür | 20.250 | 56.000 |
| Uzman | 11.000 | 26.500 |
| Enerji | ||
| Genel müdür | 82.500 | 280.000 |
| Genel müdür yardımcısı | 38.250 | 201.250 |
| Müdür | 24.000 | 119.000 |
| Uzman | 12.000 | 41.125 |
| Bilişim/Telekom | ||
| Genel müdür | 81.000 | 297.500 |
| Genel müdür yardımcısı | 47.250 | 145.000 |
| Müdür | 30.000 | 95.000 |
| Uzman | 12.000 | 42.000 |
| Otomotiv | ||
| Genel müdür | 87.000 | 253.750 |
| Genel müdür yardımcısı | 62.250 | 152.250 |
| Müdür | 27.000 | 82.000 |
| Mühendis | 16.500 | 35.000 |
| Uzman | 12.500 | 33.250 |
| İnşaat/konut | ||
| Genel müdür | 47.250 | 202.500 |
| Genel müdür yardımcısı | 37.500 | 97.500 |
| Proje müdürü | 22.500 | 85.000 |
| Uzman | 12.500 | 37.500 |
| Özel sağlık | ||
| Genel müdür | 61.500 | 237.500 |
| Genel müdür yardımcısı | 51.750 | 140.000 |
| Müdür | 26.250 | 87.500 |
| Uzman doktor | 23.500 | 95.000 |
| Uzman | 12.500 | 33.500 |
Not: Ücretler Türkiye'nin 500 büyük şirketi dikkate alınarak hesaplandı.
Kaynak: İK şirketlerinin verileri ve Capital'in araştırması dikkate alınarak oluşturuldu.
2023 İÇİN 14 SEKTÖRDE ZAM ORANI TAHMİNLERİ:
| 2023 için 14 sektörde minimum-maksimum zam oranı tahmini | ||
| Sektör | Minimum (%) | Maksimum (%) |
| Bilişim-internet | 32,5 | 67,0 |
| İlaç ve sağlık | 29,5 | 59,0 |
| Hızlı tüketim | 33,5 | 66,5 |
| Tekstil | 17,5 | 44,5 |
| Gıda | 35,0 | 66,5 |
| Danışmanlık | 28,5 | 55,0 |
| Enerji | 34,0 | 67,5 |
| Üretim | 29,0 | 60,5 |
| Lojistik | 27,0 | 55,0 |
| Bankacılık | 36,0 | 67,5 |
| Otomotiv | 25,0 | 57,5 |
| İnşaat-gayrimenkul | 17,5 | 51,5 |
| Sigorta | 34,0 | 62,5 |
| Turizm | 25,0 | 55,5 |
| Kaynak: Datassist |
2023 BEKLENEN ORTALAMA ÜCRET ARTIŞI
| SEKTÖR | 2023 BEKLENEN ORTALAMA ÜCRET ARTIŞI |
| Otomotiv Ana Sanayi | 70,5 |
| Enerji | 68,6 |
| Üretim | 67,3 |
| Otomotiv Tedarik Sanayi | 67,1 |
| Maden & Metal | 66,8 |
| Lojistik | 66,3 |
| Finansal Hizmetler | 65,4 |
| Teknoloji | 62,5 |
| Sigorta | 61,2 |
| Kimya | 60,3 |
| Holdingler | 57,8 |
| Tüketici Ürünleri | 57,2 |
| Perakende | 56,8 |
| Kaynak: Mercer |